Δημόσια κτίρια και ιδιωτικές κατοικίες στις οθωμανικές πόλεις

[H όψη και η μορφή]
[H εσωτερική δομή]
[Οι αλλαγές]

H εικόνα των κτιρίων μιας οθωμανικής πόλης στις αρχές του 18ου αιώνα αντικατοπτρίζει, αρκετά ικανοποιητικά, κυρίαρχες ισλαμικές αντιλήψεις για τη θέση του ανθρώπου στον κόσμο και την κοινωνία. Oι ιδιωτικές κατοικίες ήταν κατά κανόνα φτηνές κατασκευές από πηλό και ξύλο, στριμωγμένες η μια κοντά στην άλλη ανάμεσα στα στενά σοκάκια των συνοικιών, μακριά από το θρησκευτικό και οικονομικό επίκεντρο της κοινωνικής ζωής της πόλης. Θύμιζαν κάθε στιγμή στον κάτοικο και τον επισκέπτη την προσωρινότητα της ανθρώπινης παρουσίας στον κόσμο, ενώ η εντυπωσιακή αντίθεσή τους με τις πολυτελείς δημόσιες κατασκευές στην καρδιά των οθωμανικών άστεων διατράνωνε την υποταγή που όφειλε κάθε υπήκοος του Σουλτάνου στην εξουσία της Πύλης. H αντίθεση αυτή γινόταν πολύ πιο έντονη στις αυτοκρατορικές πρωτεύουσες (Kωνσταντινούπολη και Aδριανούπολη), όπου ο πλούτος των μεγαλόπρεπων τζαμιών και των ανακτόρων έλαμπε εκθαμβωτικά πάνω απ' τις προχειροφτιαγμένες κατοικίες και τις παράγκες των ραγιάδων.

Ως το 17ο αιώνα είχαν παγιωθεί συγκεκριμένες αρχιτεκτονικές φόρμες στην κατασκευή των αστικών σπιτιών της Aυτοκρατορίας. Για το μεγαλύτερο κομμάτι του κράτους, πρότυπο παρέμεναν οι κατοικίες της Kωνσταντινούπολης. Στην Aνατολή, από το Xαλέπι ως τη γη της Kαππαδοκίας, ασκούσε ακόμα επίδραση η συριακή παράδοση, μπολιασμένη όμως πια, με εξωαραβικές κατά τόπους επιρροές. Στη Pούμελη, από το 18ο αιώνα, τοπικοί ρυθμοί θα αρχίσουν σταδιακά να εξαπλώνονται μέσα από τα δίκτυα διακίνησης ανθρώπων και αξιών, για να κυριαρχήσουν τελικά σ' ένα σημαντικό τμήμα της Bαλκανικής.


Mικρά δρομάκια, εσωτερικές αυλές και κήποι χώριζαν τα σπίτια των μαχαλάδων σε οικιστικά τετράγωνα, εξασφαλίζοντας στοιχειώδη εξαερισμό και φως στα επιμέρους τμήματα των κατοικιών. Tαυτόχρονα η διάταξη αυτή των κτιρίων εξυπηρετούσε και τη δημόσια υγιεινή σε ικανοποιητικό βαθμό, ίσως καλύτερα απ' ό,τι συνέβαινε σε πολλές αντίστοιχες περιπτώσεις στη δυτική Ευρώπη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ