Η αποικιακή επέκταση των Ελλήνων, αρχικά στη δυτική Μικρά Ασία και στη συνέχεια στον Εύξεινο Πόντο και τη Δυτική Μεσόγειο, τούς έφερε σε επαφή με αλλόγλωσσους πληθυσμούς. Οι σχέσεις με τις εθνικές αυτές ομάδες ήταν ειρηνικές, έως την κατάληψη της Iωνίας, αρχικά από τους Λυδούς και στη συνέχεια από τους Πέρσες. Στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. η επανάσταση των Ιώνων έδωσε την αφορμή στους Πέρσες να εισβάλουν στην Ελλάδα. Την ήττα τους στο Μαραθώνα, το 490 π.Χ., ακολούθησε μία κρίσιμη δεκαετία. Το 480 π.Χ. οι Πέρσες κατέλαβαν την Αθήνα, μετά την ήττα τους όμως στη Σαλαμίνα την ίδια χρονιά και στις Πλαταιές το 479 π.Χ. τερματίστηκαν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις για την επέκτασή τους στη Δύση.