Ήδη πριν τα Μηδικά οι Έλληνες είχαν συνείδηση ότι απάρτιζαν μία εθνοπολιτιστική κοινότητα, η οποία διακρινόταν με σαφήνεια από τους βαρβάρους που την περιέβαλλαν. Η γλώσσα, η θρησκεία και ο θεσμός των πόλεων αποτελούσαν τα συστατικά στοιχεία της διαφοροποίησης αυτής. Η περσική εισβολή μπορεί να συνάσπισε τους Έλληνες σε μία προσπάθεια να προασπιστούν την αυτονομία τους, αλλά δεν τους οδήγησε στη συγκρότηση ενός μόνιμου συνασπισμού. Η συλλογική νίκη αποτέλεσε τμήμα του φαντασιακού κάθε πόλης. Το γεγονός όμως ότι πολλοί Έλληνες είχαν συνταχθεί με τους Πέρσες δημιούργησε έναν επιπλέον παράγοντα διαίρεσης. Σε κάθε περίπτωση η σύγκρουση σηματοδότησε το τέλος της περιόδου ωρίμανσης των ελληνικών πόλεων και την ανάδειξη της Αθήνας και της Σπάρτης ως ηγετικών δυνάμεων. Η έναρξη του επιθετικού πολέμου, μετά τη ναυμαχία της Μυκάλης, οδήγησε στην απελευθέρωση των ιωνικών πόλεων, οι οποίες, ωστόσο, μετατράπηκαν σε υποτελείς των Αθηναίων. Η άρνηση των Σπαρτιατών να συνεχίσουν τον πόλεμο εκφράζει την απροθυμία τους να αναμειχθούν σε μακρινές επιχειρήσεις και την απόφασή τους να σταθεροποιήσουν την κυριαρχία τους στην ηπειρωτική Ελλάδα, προβάλλοντας την ανάγκη τιμωρίας των πόλεων που είχαν μηδίσει.

Η καταστροφή των Αθηνών από τον Ξέρξη συμβολικά κλείνει την αρχαϊκή περίοδο. Ο ενταφιασμός των μισοκατεστραμμένων αναθημάτων στον αποθέτη της Ακροπόλεως δηλώνει το τέλος των αξιών των αριστοκρατικών γενών που εξέφραζαν την ευσέβειά τους με την ανέγερση αγαλμάτων κούρων και κορών. Η νίκη πάντως του ελληνικού ιδεώδους ενάντια στον ασιατικό δεσποτισμό δημιουργεί ένα νέο σημείο αναφοράς για τις επόμενες γενιές. Τους μυθικούς βασιλείς, που ύμνησε ο Όμηρος, υποκαθιστούν οι ανώνυμοι πολίτες που αντιμετώπισαν τους "χρυσοφόρους Μήδους". Η ανάδειξη του ανθρώπου σε μέτρο των πραγμάτων θα ευνοήσει την ανάπτυξη του Λόγου διαρρηγνύοντας για πρώτη φορά το πλέγμα της μυθικής παράδοσης.