Έχετε ποτέ σκεφτεί ότι για πολλές χιλιάδες χρόνια, από την Προϊστορία μέχρι τιςμέρες μας, η γη φιλοξενεί αδιαμαρτύρητα την ανθρωπότητα κάθε εποχής με τα κάθε λογής επιτεύγματά της; Πολλά από αυτά, χώροι, μνημεία και αντικείμενα, βρίσκονται στην επιφάνειά της και τα χρησιμοποιούμε, τα θαυμάζουμε και σήμερα. Έχετε όμως ποτέ αναρωτηθεί πόσα από αυτά, λιγότερο ή περισσότερο σημαντικά, μπορεί να βρίσκονται ακόμη κρυμμένα στα έγκατά της; Ειδικά σε μια χώρα όπως η δική μας, με ζωή και ιστορία που χάνεται μέσα στους αιώνες, κάθε σπιθαμή χώματος μπορεί να κρύβει έναν ολόκληρο θησαυρό! Τι να βρίσκεται άραγε θαμμένο κάτω από τις καθημερινές πατημασιές μας; Ποιοι άνθρωποι έζησαν τις περιπέτειες της δικής τους ξεχωριστής πορείας στο χρόνο, εκεί όπου εμείς σήμερα κάνουμε της βόλτα μας, πηγαίνουμε σχολείο ή εκεί όπου βρίσκονται τα σπίτια στα οποία κατοικούμε, τα καταστήματα όπου κάνουμε τα ψώνια μας και οι χώροι παιχνιδιού όπου συχνάζουμε με τους φίλους μας; Να σας μαρτυρήσουμε τι υπήρχε κάποτε κάτω από τον «Ελληνικό Κόσμο»; Ποιος μας το σφύριξε στ' αυτί; Μα φυσικά μια επιστημονική ανασκαφή!

Σκάψε, σκάψε, κάτι θα βρεις!
Το καλοκαίρι του 2007 στο χώρο του Κέντρου Πολιτισμού του ΙΜΕ «Ελληνικός Κόσμος», όπου γίνονταν εργασίες για την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων, αρχαιολόγοι και άλλοι ειδικοί επιστήμοντες της ΚΣΤ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και της 1ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, σε συνεργασία με τους ανθρώπους του ΙΜΕ, πραγματοποίησαν συστηματικές ανασκαφικές έρευνες. Ξέρετε τι αποκάλυψαν αυτές; Οκτώ τοίχους, που οριοθετούν δύο τετράγωνους χώρους, επιχρισμένους εσωτερικά, σοβατισμένους με άλλα λόγια, όπως θα έλεγε ένας σύγχρονος οικοδόμος, με καλής ποιότητας ασβεστοκονίαμα (είδος σοβά δηλαδή), τόσο στους πλευρικούς τοίχους όσο και στο δάπεδο. Μέσα σε αυτούς εντοπίστηκε μια χτιστή δεξαμενή, που έμοιαζε με πιθάρι. Η δεξαμενή επικοινωνούσε με τους δύο χώρους μέσω καναλιών και ο πυθμένας, δηλαδή ο πάτος της, σχημάτιζε ένα μικρό βαθούλωμα.

Προτού συνεχίσετε το διάβασμα, κλείστε για λίγο τα μάτια και προσπαθήστε με τους φίλους ή τους συμμαθητές σας να φανταστείτε σε τι μμπορεί να χρησίμευαν αυτοί οι χώροι, καθώς και η δεξαμενή. Σημειώστε σε ένα φύλλο χαρί τις σκέψεις σας και πάμε παρακάτω!

Κεραμικά απ' τα παλιά, ευρήματα μοναδικά!
Στους δύο χώρους και στη δεξαμενή βρέθηκε μικρή ποσότητα κερμαικών των Υστεροκλασικών/Ελληνιστικών χρόνων (κυρίως μικρά όστρακα, θραύσματα δηλαδή αγγείων). Επίσης, βρέθηκε μεγάλη ποσότητα κερμαικών καθημερινής χρήσης των Μεσοβυζαντινών και Υστεροβυζαντινών χρόνων (11ος-14ος αιώνας), μερικά από τα οποία ήταν ακέραια! 'Αλλα αγγεία ήταν άβαφα και άλλα με γυαλιστερά χρώματα, που οι τεχνίτες εκείνης της εποχής πετύχαιναν χρησιμοιώντας μια ειδική τεχνική. Ιδιαίτερης σημασίας είναι τα ακέραια αγγεία που βρέθηκαν στη δεξαμενή. Στα ανώτερα στρώματα της ανασκαφής εντοπίστηκαν ίχνη και ευρήματα που μαρτυρούν ότι ο χώρος χρησιμοποιούνταν και στα Μεταβυζαντινά χρόνια (15ος-17ος αιώνας).

Περιηγηθείτε με τη βοήθεια των γονιών ή των δασκάλων σας την ιστοσελίδα του ΙΜΕ (http://www.e-history.gr/), για να... ερευνήσετε τι συνέβαινε πρώτα στα Υστεροκλασικά/Ελληνιστικά χρόνια και μετά στα Μεσοβυζαντινά, τα Υστεροβυζαντινά και τα Μεταβυζαντινά. Ειδικότερα, συγκεντρώστε πληροφορίες για την κεραμική της κάθε εποχής. Μετά, πάρτε τα μολύβια ή τις κηρομπογιές σας και προσπαθήστε να σχεδιάσετε στην ακουαρέλα σας κάποια από τα αγγεία που πιστεύετα ότι μπορεί να βρέθηκαν στη μυστηριώδη δεξαμενή!

Πέτυχε η ανασκαφή! Ποιος κερνάει το κρασί;
Ανυπομονείτε να μάθετε τα συμπεράσματα της ανασκαφής; Ας τα πάρει το ποτάμι! Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι οι μυστηριώδεις χώροι ανήκαν σε ένα εργαστήρι παραγωγής ή και αποθήκευσης τροφών. Συγκεκριμένα, ότι πρόκειται για ένα μεσαιωνικό πατητήρι, που αποτελούνταν από δύο χώρους για το πάτημα σταφυλιών (τους λεγόμενους «ληνούς») και μία δεξαμενή (το «υπολήνιο»), όπου συγκεντρωνόταν ο μούστος! Τα ευρήματα της ανασκαφής στο σύνολό τους μαρτυρούν ότι το πατητήρι αυτό λειτούργησε κατά τον 11ο έως το 14ο περίπου αιώνα, ενώ υπάρχουν ενδείξεις για τη χρήση του και κατά τους Μεταβυζαντινούς χρόνους. Πολλά, ωστόσο, από τα ερωτήματα που βασανίζουν το μυαλουδάκι των ειδικών επιστημόνων παραμένουν ακόμη αναπάντητα και θα χρειαστεί πολύς χρόνος έρευνας και μελέτης για να μας αποκαλυφθούν τα καλά κρυμμένα στο χρόνο μυστικά του πατητηριού... Στο μεταξύ, το ΙΜΕ θα διαθέσει έν σημαντικό ποσό για τη συντήρηση και την ανάδειξη του πατητηριού, έτσι ώστε όλοι να μπορούμε να το επισκεπτόμαστε και να αναρωτιόμαστε για τους ανθρώπους και τις ιστορίες με τις οποίες συνδέθηκε όταν στους χώρους του έρεε το πεντάγλυκο κρασάκι!

Έχετε βρεθεί ποτέ σε παραδοσιακό πατητήρι; Εσείς μποεί να μην προλάβατε, σίγουρα όμως θα έχουν πολλά να σας διηγηθούν οι γονείς και κυρίως οι παππούδες σας. Πάρτε ένα κασετοφωνάκι και παρακαλέστε τους να σας δώσουν μία μικρή συνέντευξη, για να καταγράψετε τις εμπειρίες τους. Συγκεντρώστε παράλληλα σχετικές φωτογραφίες, που πιθανόν να υπάρχουν στα παλιά οικογενειακά άλμπουμ! Ζητήστε τη βοήθεια των δασκάλων σαας και οργανώστε μια παρουσίαση των... ευρημάτων σας στην τάξη. Είδατε πόσα πράγματα μπορείτε να μάθετε, και κυρίως να ζήσετε, με αφορμή μια ανασκαφή;

Δηλώστε συμμετοχή στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα:
«Αναπαράσταση μιας ανασκαφής»
Πώς γίνεται μια ανασκαφή; Από ποια στάδια περνάει για να φέρει στο φως κρυμμένους θησαυρούς του παρελθόντος; Ποιες επιστημονικές μεθόδους εφαρμόζουν οι αρχαιολόγοι και πιοα προβλήματα συναντούν; Πώς συντηρούνται και πώς διασώζονται τα πολιτιστικά μνημεία;

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές από Δ' έως Στ' Δημοτικού. Συνοδεύεται από την εφαρμογή Εικονικής Πραγματικότητας «Συναρμολογήστε τα αγγεία». Υλοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένα σκάμματα, στον εξωτερικό χώρο του Κτηρίου 9 του «Ελληνικού Κόσμου» και μπορεί να απασχολήσει μέχρι 48 μαθητές τη φορά, εφόσον το επιτρέψουν οι καιρικές συνθήκες.