Κατά την ανασκαφική περίοδο 2009 οι έρευνες και οι μελέτες άρχισαν στις 15 Ιουνίου και αναμένεται να περατωθούν στις 30 Ιουλίου.

Στην ανασκαφική ομάδα με έδρα τη γειτονική κωμόπολη του Τσιρπάν μετέχουν επίσης ο δρ. Γιάννης Γεωργανάς (Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας, ΙΜΕ), η δρ. Veneta Handjiiska (Sofia University St. Kl. Ohridski), ο δρ. Ivailo Lozanof (Sofia University St. Kl. Ohridski), η Našia Dianova (Μουσείο του Τσιρπάν), ο Nikola Tonkov (γεωφυσικός, NAIM-BAS), καθώς και η φοιτήτρια Daniela Dimčeva.

Μετά το 2001 υπήρξε ακόμα μία ερευνητική περίοδος κατά το χειμώνα του 2007, η οποία απέφερε περισσότερα ευρήματα που αφορούν τρεις δραστηριότητες: βιοτεχνική, οικιστική και ενδεχομένως λατρευτική. Στον τομέα της βιοτεχνίας εντοπίστηκαν τέσσερις κεραμικοί κλίβανοι (φούρνοι για ψήσιμο αγγείων), καθώς και σειρά βαριδιών αργαλειού, που φανερώνουν οικιακή υφαντουργία. Σε ένα λάκκο, που θεωρήθηκε από την ανασκαφέα λάκκος λατρευτικών προσφορών, βρέθηκε στάχτη με μεγάλες ποσότητες κεραμικής (ντόπιας και εισηγμένης ελληνικής), ειδώλια και νομίσματα. Τα νομίσματα του Φιλίππου Β΄, του Σεύθη Γ΄ του Λυσιμάχου, του Κασσάνδρου και του Δημητρίου Πολιορκητή από το Πάριο δείχνουν ότι ο χώρος, είτε είχε λατρευτικό είτε οικιστικό χαρακτήρα, άκμασε κυρίως στα τέλη του 4ου και τις πρώτες δεκαετίες του 3ου αι. π.Χ. (Πρώιμη Ελληνιστική περίοδος) και ήταν σε συνεχή επαφή με τη Μακεδονία και τις ελληνικές αποικίες της Θράκης. Βρισκόταν σχεδόν ακριβώς πάνω στη διασταύρωση δύο μεγάλων ρωμαϊκών δρόμων, οι οποίοι πιθανότατα ακολουθούσαν την πορεία παλαιότερων (ελληνιστικών ή και κλασικών) οδών επικοινωνίας. Η μία από αυτές τις οδούς συνέδεε τα δυτικά Βαλκάνια με τις ακτές του Εύξεινου Πόντου και το Βυζάντιο (μέσω της Serdica και της Φιλιππούπολης), ενώ η άλλη ένωνε τις αιγαιακές ακτές (Άβδηρα και Μεσημβρία μέσω Ροδόπης) με τη Σευθόπολη, την πρωτεύουσα του βασιλιά των Θρακών Σεύθη Γ'.

Ενδεχομένως η ελληνιστική θέση στη Χάλκα Μπουνάρ να λειτουργούσε και ως εμπορικός σταθμός, ακριβώς όπως και η γειτονική Πίστυρος. Μέχρι σήμερα οι γνώσεις μας για τη διείσδυση του ελληνικού στοιχείου στο εσωτερικό της Θράκης παραμένουν εξαιρετικά περιορισμένες. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο, το ΙΜΕ επέλεξε το δύσκολο ανασκαφικό έργο στην περιοχή των Οδρυσών Θρακών, ελπίζοντας να φωτίσει μία ακόμα πλευρά της ελληνικής επιρροής στον πλέον εξελληνισμένο λαό από τους γειτονικούς των αρχαίων Ελλήνων, πέρα από τις ήδη γνωστές και έντονα ερευνώμενες αποικίες των ακτών του Εύξεινου Πόντου.

Παρότι είναι ιδιαίτερα νωρίς για συμπεράσματα, και η ανασκαφή βρίσκεται ακόμη σε πλήρη εξέλιξη, η φετινή ανασκαφική περίοδος φαίνεται μεταξύ άλλων να προσφέρει τη βεβαιότητα ότι ο χώρος κατοικήθηκε ήδη από τη Νεολιθική εποχή (πιθανότατα πολιτισμός του Karanovo). Βεβαιώθηκε επίσης η αινιγματική παρουσία αποθετών (οικιστικού ή λατρευτικού χαρακτήρα) με ασυνήθιστα μεγάλο μέγεθος και ποικίλο περιεχόμενο, οι οποίοι χρονολογούνται στα Κλασικά και Ελληνιστικά χρόνια. Η μέχρι τώρα μη καταγεγραμμένη ρωμαϊκή φάση εντοπίστηκε σε νομίσματα και κεραμική.

Από τα εισηγμένα ελληνικά αγγεία αξιοπρόσεκτη είναι η πληθώρα τόσο των εμπορικών αμφορέων (αμφορείς για μεταφορά κρασιού, κυρίως από την Κνίδο της Μικράς Ασίας), αλλά και των μικρών μελαμβαφών κανθάρων (μικρά ποτήρια κρασιού – εντοπίστηκαν πολυάριθμα θραύσματα, αλλά ελάχιστα ολόκληρα αγγεία).

Τέλος, προγραμματίζεται εντός της ανασκαφικής περιόδου γεωμαγνητική έρευνα στα βόρεια του χώρου της ανασκαφής, καθώς διάφορες γεωγραφικές αλλά και λαθρανασκαφικές ενδείξεις καθιστούν πιθανή την ύπαρξη νεκρόπολης στην περιοχή αυτή.

Η ανασκαφή του ΙΜΕ και του NAIM-BAN στη Χάλκα Μπουνάρ της Βουλγαρίας οδεύει προς την ολοκλήρωσή της για τη θερινή περίοδο 2009. Από την ανασκαφική ομάδας είχε αποχωρήσει ήδη από νωρίς ο Ivailo Lozanof λόγω έκτακτων ανασκαφικών υποχρεώσεων κατά τη διάνοιξη του αυτοκινητόδρομου «Trakia». Οι Γιάννης Γεωργανάς και Veneta Handjiiska αποχώρησαν, σύμφωνα με τον προγραμματισμό, στις 10 και 15 Ιουλίου 2009 αντίστοιχα. Στην ομάδα εν τω μεταξύ προστέθηκαν από τις αρχές Ιουλίου η υποψήφια διδάκτωρ Miglena Vasileva και η φοιτήτρια Eva Tonkova.

Στον τομέα της προϋπάρχουσας ανασκαφής, η Milena Tonkova συνέχισε τη διερεύνηση των πεσμένων πήλινων τοίχων και αποκάλυψε ελληνιστική κεραμική σε διάφορα επίπεδα. Μεταξύ των ευρημάτων περιλαμβάνεται μεγάλος αριθμός οστράκων από πιθάρια, ορισμένα από τα οποία ενδεχομένως μπορούν να αποκατασταθούν ολόκληρα, και χρονολογούνται στην πρώιμη Ελληνιστική περίοδο βάσει των μικρών οστράκων κεραμικής τύπου «Δυτικής Κλιτύος», που βρέθηκαν μαζί τους. Βρέθηκαν ακόμα μεταλλικά εργαλεία και λίγες χάλκινες πόρπες.

Μέλη της ανασκαφικής ομάδας, από αριστερά προς δεξιά: Veneta Handjiiska, Miglena Vasileva, Γιάννης Γεωργανάς, Daniela Dimtcheva, Eva Tonkova, Milena Tonkova, Θάνος Σίδερης.

Ο Γιάννης Γεωργανάς γράφει το ημερολόγιο.

Ο Θάνος Σίδερης καθαρίζει ένα νεολιθικό αγγείο.

Στο ΝΑ τομέα όπου είχε βρεθεί μεγάλος λάκκος –πιθανόν τελετουργικής χρήσης- με πολλή στάχτη και διάσπαρτη κεραμική Κλασικής και Ελληνιστικής περιόδου, συνεχίστηκε η διερεύνηση και ολοκληρώθηκε η περισυλλογή του υλικού και η τεκμηρίωση της μορφής και του μεγέθους του λάκκου.

Στον ΒΑ τομέα ο Θάνος Σίδερης συνέχισε την έρευνα της νεολιθικής οικίας. Αποκαλύφθηκε μεγάλο τμήμα της αλλά δεν βρέθηκαν ακόμα τα όρια των πεσμένων τοίχων. Βρέθηκε ωστόσο τμήμα καλοφτιαγμένου πήλινου δαπέδου στη νότια πλευρά της, το οποίο ίσως ταυτίζεται με το χώρο για τον ύπνο. Η εξαιρετικής ποιότητας κεραμική δεν αφήνει αμφιβολία ότι βρισκόμαστε στον πολιτισμικό ορίζοντα Karanovo III, που χρονολογείται περί τα μέσα της 6ης χιλιετίας π.Χ. (7500 χρόνια από σήμερα) και ανήκει στη Μέση Νεολιθική Περίοδο.

Όστρακα ελληνιστικού πίθου in situ.

Ο λάκκος με τη στάχτη και την κεραμική.

Όστρακο αγγείου και ίχνη από κάρβουνο στην τομή του λάκκου που διατάραξε το νεολιθικό στρώμα.

Βρέθηκαν χαρακτηριστικά απιόσχημα (pear-shaped) και κυλινδρικά αγγεία ποτού, καθώς και ένα εξαιρετικής διατήρησης σουρωτήρι. Στα μικροευρήματα περιλαμβάνονται πήλινες χάντρες, λεπίδες από πυριτόλιθο και πήλινα σφοντύλια. Στη δυτική πλευρά το νεολιθικό στρώμα είχε διαταραχτεί από μεγάλο λάκκο με στάχτη και κεραμική, κυρίως της Ελληνιστικής περιόδου.

Ακριβώς πριν τη λήξη της προγραμματισμένης ανασκαφής, ήρθε στο φως στον ίδιο τομέα ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον εύρημα –ένας κλίβανος για κεραμική- η πλήρης διερεύνηση του οποίου θα ακολουθήσει κατά την επόμενη ανασκαφική περίοδο.

Το μεσαίο επίπεδο του κεραμικού κλιβάνου.

Κατά την επίσκεψη του Georgi Nekrizov.

Με το Vassil Nikolov μπροστά στο δάπεδο της νεολιθικής οικίας.

Την ανασκαφή επισκέφθηκαν ήδη επιφανή μέλη της βουλγαρικής αρχαιολογικής κοινότητας, μεταξύ των οποίων ο πρώην διευθυντής του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, Vassil Nikolov (008), ο υπεύθυνος του Αρχαιολογικού Άτλαντα της Βουλγαρίας, Georgi Nehrizov, ο πρώην διευθυντής του Ιστορικού Μουσείου της Στάρα Ζαγόρα, Petar Kalcev, το μέλος του Αρχαιολογικού Ινσιτούτου Krum Batchvarov και το στέλεχος του Μουσείου του Βέλικο Τάρνοβο, Nedko Elenski. Οι επισκέψεις των αρχαιολόγων και των τοπικών αρχών κίνησαν και το ενδιαφέρων τοπικών και εθνικών μέσων ενημέρωσης (ραδιόφωνο, τηλεόραση, info-blogs) τα οποία έκαναν εκτενή αφιερώματα με θετικά σχόλια στη ελληνο-βουλγαρική ανασκαφική συνεργασία.

Για το ΙΜΕ:
Θάνος Σίδερης
Τσιρπάν, 19 Ιουλίου 2009