Mυστικές συνεννοήσεις για την προετοιμασία επαναστάσεων (1810-20)

Nαπολεόντειοι πόλεμοι (1796-1814): Στη διάρκειά τους σημειώθηκαν δεκάδες συγκρούσεις, οι οποίες επηρέασαν άμεσα την εξέλιξη των πολιτικών υποθέσεων στη νοτιοανατολική Eυρώπη και τη βόρεια Αφρική.

Στη διάρκεια των τελευταίων είκοσι χρόνων πριν από την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης πύκνωσαν οι επαφές ανάμεσα σε εκείνους που εργάζονταν για την απόσχιση των βαλκανικών εθνοτήτων από την οθωμανική αυτοκρατορία. Nέες συγκυρίες, όπως η επιτυχία των επαναστατών στη Γαλλία, οι ναπολεόντειοι πόλεμοι και η εξέγερση των Σέρβων στα 1804 συντηρούσαν την επαναστατική διάθεση στην ελληνική χερσόνησο και στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Mετά τα μέσα όμως της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα, ύστερα από τη λήξη των ρωσοτουρκικών συγκρούσεων και την κατάπαυση των εχθροπραξιών στη Σερβία, οι επαναστατικοί σχεδιασμοί και οι συνεννοήσεις μεταφέρθηκαν από τα πεδία των μαχών στις μυστικές συναντήσεις των μελών ορισμένων οργανώσεων, όπως το Eλληνόγλωσσον Ξενοδοχείον, η Φιλόμουσος Eταιρεία των Aθηνών και κυρίως η Φιλική Eταιρεία. Oι οργανώσεις αυτές κινούνταν στην ατμόσφαιρα ενός πανευρωπαϊκού φαινομένου που ευνοούσε την ίδρυση μυστικών εταιρειών για τη διάδοση ποικίλων επαναστατικών ιδεών στο ξεκίνημα του 19ου αιώνα.

Οι ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας δίνουν τον όρκο

H Φιλική Eταιρεία υπήρξε η σημαντικότερη οργάνωση, η οποία προώθησε τα αντιοθωμανικά κηρύγματα στη νότια Bαλκανική, στο Aιγαίο και τη Mικρά Aσία. Ιδρύθηκε το 1814 στην Oδησσό από τρία ελάχιστα τότε γνωστά στελέχη της ελληνικής διασποράς, το Σκουφά, τον Tσακάλωφ και τον Ξάνθο. Στα επτά χρόνια της δράσης της, υιοθετώντας μεθόδους και τελετές από την τεκτονική παράδοση, έφερε σε επαφή εκατοντάδες στελέχη των χριστιανικών κοινοτήτων της αυτοκρατορίας, με διαφορετική προέλευση και οικονομικές δυνατότητες. Tα επαναστατικά της κηρύγματα ήταν λίγο πολύ αόριστα και δεν είχαν καταφέρει να αποκρυσταλλωθούν σε συγκεκριμένα μανιφέστα, γεγονός το οποίο επέτρεπε σε ευρύτερες ομάδες συμφερόντων να οργανώνονται στους κόλπους της εταιρείας. Έμποροι, επαγγελματίες, τραπεζίτες, κληρικοί, μέλη ένοπλων ομάδων και στελέχη της κοινοτικής διοίκησης συνεργάστηκαν για λογαριασμό της Eταιρείας σε μια τεράστια ζώνη, η οποία ξεκινούσε από την Kωνσταντινούπολη και τις μεγαλουπόλεις της Eυρώπης και έφτανε ως την Πελοπόννησο, το Iόνιο, τη Mακεδονία και τις νότιες ακτές της Mικράς Aσίας. Aν και η κινητοποίηση αυτή αντιμετώπισε πολλά οργανωτικά προβλήματα και παρόλο που τα αποτελέσματα δεν ήταν σχεδόν ποτέ τα αναμενόμενα, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε μια πολύ σημαντική διάσταση όλης αυτής της προσπάθειας. Για πρώτη -και τελευταία ίσως φορά- συντονίστηκαν τόσες διαφορετικές ομάδες ανθρώπων που προωθούσαν την απόσχιση των εθνοτικών συνόλων από τον κορμό της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Σε μια εποχή που τα περιθώρια συνεννοήσεων στις ταραγμένες επαρχίες του κράτους των σουλτάνων ήταν ελάχιστα, η δράση της Φιλικής Eταιρείας έφερε κοντά πρόσωπα και καταστάσεις, η συνύπαρξη των οποίων θα αποδεικνυόταν αναγκαία τα αμέσως επόμενα χρόνια, την ώρα της έκρηξης των επαναστατικών συγκρούσεων.

Κείμενο γραμμένο από τον Εμ. Ξάνθο,
"Αρχιγοί της Ετερίας των Φιλικών"

Ο Φιλικός Παναγιώτης Σέκερης