|
Ο
"αιώνας του αθλητισμού" και η διεθνοποίηση των Ολυμπιακών
Αγώνων
Οι νίκες του Paavo Nurmi, του Hannes Kolehmainen και των άλλων
"ιπτάμενων Φιλανδών" στις oλυμπιακές διοργανώσεις μεταξύ του
1912 και του 1936 τιμώνται ακόμη και σήμερα από τους συμπατριώτες
τους,  γιατί,
όπως υποστηρίζεται, έκαναν γνωστή τη χώρα τους. Σε μια εποχή
που η Φιλανδία κέρδιζε την ανεξαρτησία της (1917), οι νίκες,
και ιδίως η κυριαρχία στους δρόμους μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων
στο στίβο, τόνιζαν την εθνική υπερηφάνεια με τρόπο συγκρίσιμο
προς το "πατριωτικό" έργο του μεγάλου Φιλανδού συνθέτη Johan
Sibelius. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά τις τελετές έναρξης και
λήξης των Αγώνων του 1952, που έγιναν στο Ελσίνκι, οπότε τιμήθηκαν
με μοναδικό τρόπο οι "ιπτάμενοι Φιλανδοί", η οργανωτική επιτροπή
είχε επιχειρήσει να πείσει το Sibelius να συνθέσει έναν ξεχωριστό
ολυμπιακό ύμνο. O Sibelius αρνήθηκε, ωστόσο ήταν μια δική
του σύνθεση που χρησιμοποιήθηκε για τη λήξη των Αγώνων: το
περίφημο για τις "πατριωτικές" συνδηλώσεις του "Song of the
Athenians".
Το παράδειγμα της Φιλανδίας δεν αποτελεί την εξαίρεση αλλά
μάλλον τον κανόνα. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, η διαδικασία
της αποαποικιοποίησης, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και
περιφερειακοί πόλεμοι, όπως εκείνος στα Βαλκάνια τη δεκαετία
του 1990, οδήγησαν, μεταξύ άλλων, στη δημιουργία πλειάδας
νέων κρατών. Ήδη από τα χρόνια του Μεσοπολέμου, και διαρκώς
εντονότερα στη διάρκεια του 20ού αιώνα, η συμμετοχή και βέβαια
η διάκριση στους Ολυμπιακούς Αγώνες αποτελούν προνομιακό πεδίο
για τη διεθνή αναγγελία της ύπαρξης και της προόδου κάθε νέου
κράτους. Η παρέλαση των αθλητών στην τελετή έναρξης πίσω από
τη σημαία κάθε χώρας, η ανύψωση της σημαίας και η ανάκρουση
του εθνικού ύμνου της χώρας του νικητή, αλλά και ο ανεπίσημος
πίνακας με την κατάταξη των χωρών με κριτήριο τα μετάλλιά
τους, συνιστούν ένα μοναδικό πεδίο προβολής για κάθε χώρα.
Δεν είναι τυχαίο ότι από την πρώτη κιόλας διοργάνωση που υιοθετήθηκε
η πρακτική της παρέλασης των αθλητών κατά εθνικές ομάδες,
δηλαδή από το 1908 έως σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις τέθηκαν
και δημιουργήθηκαν προβλήματα με πολιτικές συνέπειες, αναφορικά
με τη σημαία κάτω από την οποία θα παρήλαυναν αθλητές από
περιοχές που δεν αποτελούσαν ακόμη τότε ανεξάρτητα κράτη,
όπως η Φιλανδία (1908 και 1912). Σε πολλές άλλες περιπτώσεις,
η αναγνώριση από τη ΔΟΕ προηγήθηκε της επίσημης αναγνώρισης
της ανεξαρτησίας ενός κράτους από τους διεθνείς πολιτικούς
οργανισμούς, όπως συνέβη στην περίπτωση του Ανατολικού Τιμόρ,
τέσσερις αθλητές του οποίου συμμετείχαν στους Αγώνες του 2000
ως ξεχωριστή ομάδα κάτω από τη σημαία της ΔΟΕ.
Ασφαλώς, η διεθνής τηλεοπτική κάλυψη των Ολυμπιακών Αγώνων
από τη δεκαετία του 1960 και το διαρκώς αυξανόμενο τηλεοπτικό
ενδιαφέρον για τους Αγώνες σε διεθνή κλίμακα (3,7 δισεκατομμύρια
τηλεθεατές από 220 περίπου χώρες για τους Αγώνες του 2000)
προσφέρουν τη δυνατότητα της προβολής των χωρών που συμμετέχουν
σε αυτούς. Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο για τις χώρες εκείνες
που η οικονομική ή η πολιτική τους ισχύς δεν τους προσφέρει
τη δυνατότητα (θετικής ή αρνητικής) προβολής σε άλλα πεδία.
Οι νίκες του "ξυπόλυτου" μαραθωνοδρόμου Abebe Bikila από την
Αιθιοπία το 1960 και το 1964, οι εντυπώσεις και οι συζητήσεις
που αυτές προκάλεσαν αποτέλεσαν το πρότυπο για όλα τα αφρικανικά
κράτη, πολλά από τα οποία μόλις είχαν κερδίσει την ανεξαρτησία
τους.
Ανατρέχοντας στην ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων,
από τα πρώτα βήματα στην Αθήνα το 1896 έως σήμερα, διαπιστώνεται
η βαθμιαία γιγάντωση και διεθνοποίησή τους στη διάρκεια ενός
αιώνα, ο οποίος θα μπορούσε μεταξύ άλλων να χαρακτηριστεί
και ως "αιώνας του αθλητισμού". Πραγματικά, στη διάρκεια του
20ού αιώνα αναπτύχθηκαν οι οργανωτικές δομές του αθλητισμού
σε εθνικό και διεθνές επίπεδο (π.χ. ομοσπονδίες, αγώνες) και
διαμορφώθηκαν τα χαρακτηριστικά (π.χ. κανονισμοί) κάθε αθλήματος.
Ταυτόχρονα, στη διάρκεια του αιώνα αυτού, ο αθλητισμός έπαψε
να συνιστά πρακτική διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου, που
χαρακτήριζε κατά κύριο λόγο τις κοινωνικές ελίτ της Ευρώπης
και της Βόρειας Αμερικής, και υιοθετήθηκε βαθμιαία από ολοένα
και ευρύτερα κοινωνικά στρώματα και ομάδες και των πέντε ηπείρων.
Ασφαλώς, οι διαδικασίες και οι εξελίξεις αυτές δε συνέβησαν
με τον ίδιο τρόπο και στον ίδιο χρόνο σε καθένα από τα 200
και πλέον κράτη-μέλη της ΔΟΕ. Ωστόσο, η προοδευτική αύξηση
στις συμμετοχές χωρών και αθλητών στα 100 και πλέον χρόνια
των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων είναι ενδεικτική των εξελίξεων
αυτών, όσον αφορά τη σημασία που αποκτά ο αθλητισμός ως δραστηριότητα
και ως θέαμα σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά και ως προς τη σημασία
που αποκτά η ένταξη νέων κρατών στη ΔΟΕ.
|
