|
Tο
οικουμενικό πρότυπο της ΔOE και η διεθνοποίηση του αθλητισμού
Από τα μέσα του 19ου αιώνα ο αθλητισμός αναδείχτηκε σταδιακά
μία από τις σημαντικότερες δραστηριότητες διαχείρισης του
ελεύθερου χρόνου για τα μεσαία και ιδίως για τα ανώτερα κοινωνικά
στρώματα στις μεγάλες  πόλεις
των βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών της Ευρώπης και της Αμερικής.
Την ίδια εποχή η γυμναστική ενσωματώνεται στο πλαίσιο της
στρατιωτικής άσκησης και η αθλητική δραστηριότητα στις δραστηριότητες
των σχολείων και των πανεπιστημίων. Σε αυτά τα κοινωνικά περιβάλλοντα
δημιουργούνται αθλητικές λέσχες και σύλλογοι -συχνά με την
ύπαρξη κοινωνικών φραγμών αναφορικά με τη συμμετοχή σε αυτούς-,
κωδικοποιούνται και μορφοποιούνται οι κανονισμοί των αγωνισμάτων
και οργανώνονται αθλητικές συναντήσεις και αγώνες (συνήθως
αγώνες ενός αθλήματος κάθε φορά, σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο).
Στις συνθήκες αυτές των πρώτων διεργασιών στην κατεύθυνση
της οργάνωσης των θεσμών και των μηχανισμών του αθλητισμού
ιδρύθηκε στο Παρίσι η ΔΟΕ (Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή) το
1894.
Η σύνθεση της πρώτης ΔΟΕ είναι ενδεικτική της καταγωγής και
της κοινωνικής προέλευσης των ανθρώπων που ασχολούνταν την
εποχή εκείνη με την οργάνωση και ανάπτυξη του αθλητισμού.
Aπό τα 14 πρώτα μέλη της τα περισσότερα προέρχονταν από την
Ευρώπη (2 από τη Μ. Βρετανία και 1 από τη Γαλλία, τη Ρωσία,
τη Σουηδία, την Ιταλία, το Βέλγιο, τη Γερμανία, τη Βοημία
και Ουγγαρία), 2 από την Αμερική (Αργεντινή και ΗΠΑ) και 1
από την Ωκεανία (Νέα Ζηλανδία). Πρόεδρος εκλέχτηκε ο Έλληνας
λόγιος Δημήτρης Βικέλας και γενικός γραμματέας ο Pierre de
Coubertin, ενώ σύντομα προστέθηκαν 2 μέλη, 1 ακόμη από την
Ιταλία και 1 από τη Γερμανία. Από εκείνους που συγκροτούσαν
τη ΔΟΕ πέντε έφεραν τίτλο ευγενείας, δύο ήταν αξιωματικοί,
τρεις πανεπιστημιακοί και όλοι τους ήταν εύποροι πολίτες.
Δύο χρόνια αργότερα έγιναν στην Αθήνα οι πρώτοι σύγχρονοι
Ολυμπιακοί Αγώνες. Πήραν μέρος περίπου 300 αθλητές από δεκατρείς
χώρες, από τους οποίους οι 230 ήταν Έλληνες. Από τους υπόλοιπους
19 ήταν από τη Γερμανία, ισάριθμοι από τη Γαλλία, 14 από τις
ΗΠΑ, 8 από την Ουγγαρία, 8 από τη Μεγάλη Βρετανία, 4 από τη
Δανία και 1 από τη Σουηδία, την Αυστραλία, τη Βουλγαρία, την
Ελβετία και τη Χιλή. Το εγχείρημα κρίθηκε επιτυχημένο. Αν
και οι επιδόσεις των αθλητών, ιδίως στο στίβο, ήταν κατώτερες
των καλύτερων επιδόσεων της εποχής εκείνης, είχε συγκεντρωθεί
σε διεθνείς αγώνες μια πλειάδα τόσο διαφορετικών αθλημάτων,
όπως ο στίβος, η ιστιοπλοΐα, η άρση βαρών και η αντισφαίριση.
Λίγα χρόνια αργότερα η ΔΟΕ αποτελούσε τον πρώτο και μεγαλύτερο
διεθνή αθλητικό οργανισμό. Στις αρχές της δεκαετίας του 1910
η ΔΟΕ ήταν ένα συγκροτημένο αθλητικό δίκτυο που με επίκεντρο
την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική απλωνόταν σε ολοένα και περισσότερα
"σημεία" του πλανήτη. Την εποχή εκείνη αριθμούσε περισσότερα
από 30 μέλη, ενώ για παράδειγμα η διεθνής ομοσπονδία στίβου
που ιδρύθηκε το 1912 είχε μέλη από 17 εθνικές αντιπροσωπείες.
Ταυτόχρονα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, παρά την οργανωτική αποτυχία
των διοργανώσεων του 1900 (Παρίσι) και του 1904 (Σεν Λούις),
αποτελούσαν το πλέον μεγάλο και σημαντικό αθλητικό γεγονός.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1912 έλαβαν μέρος περισσότεροι
από 2.500 αθλητές από 28 χώρες, οι οποίοι διαγωνίστηκαν σε
περισσότερα από 100 αγωνίσματα 14 αθλημάτων. Σε σχέση με τους
Ολυμπιακούς Αγώνες του 1912 ακόμη σημαντικότερο (τόσο συμβολικά
αναφορικά με τη δυναμική που αποκτούσαν οι Αγώνες και το δίκτυο
της ΔΟΕ) είναι ότι για πρώτη φορά σε διεθνείς αγώνες συμμετείχαν
αθλητές και από τις πέντε ηπείρους. Για πρώτη φορά, επίσης,
τέθηκε ως προϋπόθεση συμμετοχής των αθλητών η ύπαρξη εθνικής
αθλητικής ομοσπονδίας στη χώρα τους. Μερικά χρόνια αργότερα,
και συγκεκριμένα από τους Αγώνες του 1924 (Παρίσι), η ένταξη
ενός αθλήματος στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων προϋπέθετε,
εκτός των άλλων, την ύπαρξη διεθνούς ομοσπονδίας για το άθλημα
αυτό.
Στις πρώτες δεκαετίες του αιώνα, λοιπόν, το "οικουμενικό"
πρότυπο της ολυμπιακής ιδέας του Coubertin αποκτούσε πλέον
σάρκα και οστά. Μερικές δεκαετίες αργότερα, στους Αγώνες του
2000, έλαβαν μέρος περισσότεροι από 10.000 αθλητές από σχεδόν
200 χώρες, ενώ στο πρόγραμμα των Αγώνων υπήρχαν 300 περίπου
αγωνίσματα 28 αθλημάτων. Στη διάρκεια των εκατό και πλέον
χρόνων της σύγχρονης ολυμπιακής ιστορίας εκείνο που πέτυχε
η ΔΟΕ, και το οποίο αποτέλεσε προϋπόθεση εμπέδωσης του εγχειρήματός
της, ήταν η επιβολή κοινών κανόνων και δομών στην οργάνωση
και την ανάπτυξη του αθλητισμού σε παγκόσμια κλίμακα. Ο αθλητισμός,
μια δραστηριότητα που κατά κύριο λόγο χαρακτήριζε αρχικά τις
κοινωνικές ελίτ των προηγμένων οικονομικά χωρών της Ευρώπης
και της Αμερικής, επέκτεινε σε μεγάλο βαθμό μέσω της ΔΟΕ και
των Ολυμπιακών Αγώνων τα γεωγραφικά και τα κοινωνικά του όρια
σε τέτοιο βαθμό ώστε να αποτελεί τη δημοφιλέστερη ενασχόληση
σε παγκόσμια κλίμακα.
Η ΔΟΕ συνιστά το δεύτερο μεγαλύτερο διεθνή οργανισμό, μετά
τον ΟΗΕ, ενώ οι Ολυμπιακοί Αγώνες με τη σειρά τους αποτελούν
το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός σε αριθμό αθλημάτων και συμμετοχών
(χωρών και αθλητών). Άλλωστε, οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν
το πλέον δημοφιλές τηλεοπτικό θέαμα και μεταδίδεται ακόμη
και στις χώρες εκείνες που δε μετέχουν στους Αγώνες. Είναι
ενδεικτικό ότι ενώ στους Αγώνες του 2000 συμμετείχαν 199 χώρες,
που ήταν και η υψηλότερη συμμετοχή κάθε άλλης διοργάνωσης,
μεταδόθηκαν τηλεοπτικά σε ακόμη περισσότερες (περίπου 220)
με τις εκτιμήσεις να ανεβάζουν συνολικά τους τηλεθεατές στα
3,7 δισεκατομμύρια.
|
