|
H
σφαγή στην πλατεία των Τριών Πολιτισμών και οι Aγώνες του
1968
Τις τελευταίες δεκαετίες, και με πυρήνα τις πόλεις που αναλαμβάνουν
τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, δραστηριοποιούνται οργανώσεις
πολιτών που με ποικίλους τρόπους, συχνά διαδηλώνοντας, εκφράζουν
 την
αντίθεσή τους στην ανάληψη των Αγώνων. Τα αιτήματά τους ποικίλλουν,
καθώς εκτείνονται από τη ριζική αντίθεση στο θεσμό των Ολυμπιακών
Αγώνων έως την ανάδειξη αρνητικών πλευρών της διοργάνωσής
τους, όπως το κόστος και οι επιπτώσεις του στην εθνική οικονομία,
οι περιβαλλοντικές συνέπειες της οικοδόμησης μεγάλων έργων.
΄Aλλοτε πάλι προβάλλονται ιδιαίτερα ζητήματα, όπως εκείνα που
ανέδειξαν οι οργανώσεις των ιθαγενών της Αυστραλίας στους
Αγώνες του 2000. Κοινό χαρακτηριστικό των κινημάτων αυτών
είναι η προσπάθεια χρησιμοποίησης των Αγώνων, μέσα από την
αντίθεση προς αυτούς, για την ανάδειξη και την προβολή ορισμένων
ζητημάτων σε παγκόσμια κλίμακα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ωστόσο, τα κινήματα αυτά υπήρξαν
ολιγάριθμα και ασθενικά, στο βαθμό που δεν κατάφεραν να κερδίσουν
τη συμπαράσταση και την ενεργητική υποστήριξη ενός σημαντικού
τμήματος της κοινωνίας. Εξαίρεση αποτέλεσαν οι Αγώνες του
1968 στο Μεξικό. Στην περίπτωση αυτή οι διοργανωτές των Ολυμπιακών
Αγώνων και η κυβέρνηση του Μεξικού βρήκαν αντιμέτωπους εκατοντάδες
χιλιάδες διαδηλωτές, τους οποίους δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν
παρά μόνο με τη χρήση βίας. Το αποτέλεσμα: περισσότεροι από
300 νεκροί, τριπλάσιοι τραυματίες και αρκετοί αγνοούμενοι.
Η σφαγή του 1968, όπως ονομάστηκε, είναι το πλέον αιματηρό
επεισόδιο στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων.
Τα στοιχεία που διαφοροποιούν την περίπτωση του '68 από όλα
τα άλλα περιστατικά κοινωνικής διαμαρτυρίας υπήρξαν η συμμετοχή
στις εκδηλώσεις πολλών χιλιάδων διαδηλωτών, καθώς και η προοδευτική
αύξηση της δύναμης και της δυναμικής του κινήματος έως τη
βίαιη καταστολή του λίγες μόνο ημέρες πριν την έναρξη των
Αγώνων. Η διαφορά αυτή συναρτάται με την κλιμάκωση των κοινωνικοπολιτικών
αντιθέσεων στη διοργανώτρια χώρα τη δεκαετία του 1960, σε
μια εποχή που οι πολιτικές πρακτικές της κοινωνικής διαμαρτυρίας
υιοθετούνταν από πολυάριθμα τμήματα των κοινωνιών της Ευρώπης,
της Βόρειας και της Λατινικής Αμερικής. Εξάλλου, στην ιστορία
των σύγχρονων κοινωνικών κινημάτων το 1968 είναι χρονιά-σταθμός,
με ορόσημα τις εξεγέρσεις στην Καλιφόρνια, το Παρίσι και άλλες
ευρωπαϊκές πόλεις, στις οποίες πρωτοστάτησαν κινήματα φοιτητών
και νέων. Έκφραση λοιπόν του φαινομένου αυτού υπήρξε και η
εξέγερση των φοιτητών στο Μεξικό, που κορυφώθηκε με αφορμή
και αναφορικά με τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Για την κυβέρνηση του Μεξικού, της πρώτης και μοναδικής έως
σήμερα χώρας της Λατινικής Αμερικής που ανέλαβε τη διοργάνωση
των Ολυμπιακών Αγώνων, οι Αγώνες συνιστούσαν μια πρώτης τάξεως
ευκαιρία για να διαφημιστεί η οικονομική ανάκαμψη που φαινόταν
να έχει επιτευχθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Τα
ολυμπιακά έργα και η έμφαση στο πρόγραμμα των πολιτιστικών
εκδηλώσεων που πλαισίωναν τους Αγώνες θα αποτελούσαν για την
κυβέρνηση τα "πειστήρια" προς τις αναπτυγμένες χώρες για την
πρόοδο και τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Η προβαλλόμενη ευημερία,
ωστόσο, δεν άμβλυνε τις οικονομικές και κοινωνικές αντιθέσεις.
Αντίθετα, τη δεκαετία του 1960, και ιδίως στο β' μισό της,
οι επίγονοι του Emiliano Ζapata και του Pancho Villa γνώρισαν
τις πρώτες κοινωνικές ταραχές και συγκρούσεις.
Το επίκεντρο της έντασης ήταν ο χώρος της ανώτατης εκπαίδευσης
και το περιβάλλον των φοιτητών. Αυτοί, παρ' ότι προέρχονταν
στη συντριπτική τους πλειονότητα από τα μεσαία και τα ανώτερα
κοινωνικά στρώματα και σε γενικές γραμμές ευνοούνταν από τις
επιχειρούμενες αναδιαρθρώσεις στη μεξικανική οικονομία, ήταν
ταυτόχρονα ιδιαίτερα δεκτικοί στα κοινωνικά και τα πολιτικά
μηνύματα και στις πρακτικές των αριστερών και νεολαιίστικων
κινημάτων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Η αναταραχή πυροδοτήθηκε το καλοκαίρι του 1968, εξαιτίας της
βίαιης επέμβασης των δυνάμεων ασφαλείας στους χώρους του πανεπιστημίου.
H ένταση κλιμακώθηκε προς το τέλος του καλοκαιριού και το
Σεπτέμβριο μέσα από μεγάλες διαδηλώσεις. Τα αιτήματα των διαδηλωτών
διευρύνθηκαν από την αρχική καταδίκη της κρατικής βίας σε
μια σειρά αιτημάτων που αφορούσαν την οικονομική πολιτική
της κυβέρνησης, τα χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος,
αλλά και την εναντίωση στην προσπάθεια της κυβέρνησης να αναδείξει
μέσω των Αγώνων μια εικόνα για το Μεξικό, η οποία -σύμφωνα
με τους διαδηλωτές- δεν ανταποκρινόταν στην πραγματική κατάσταση
της χώρας. Πραγματικά, οι συνεχιζόμενες διαδηλώσεις λίγες
μόνο εβδομάδες πριν την έναρξη των Αγώνων (5-27 Οκτωβρίου),
δηλαδή παρουσία πολυάριθμων δημοσιογράφων, φαίνονταν να μεταδίδουν
μια διαφορετική εικόνα για το Μεξικό από εκείνη που επιθυμούσε
η κυβέρνηση, ενώ ακυρώνονταν οι κρατήσεις δωματίων στα ξενοδοχεία
της πόλης. Επιπλέον, τέθηκαν ερωτήματα στους διοργανωτές για
την ασφάλεια των αθλητών και των αθλητικών παραγόντων, εξαιτίας
των διαδηλώσεων στην πρωτεύουσα της χώρας.
Ο τερματισμός των διαδηλώσεων "επιτεύχθηκε" στις 2 Οκτωβρίου,
τρεις μόνο ημέρες πριν την έναρξη των Αγώνων, με την ένοπλη
επέμβαση των δυνάμεων ασφαλείας για τη διάλυση της διαδήλωσης
εκείνης της ημέρας. Επρόκειτο για επιχείρηση στην οποία χρησιμοποιήθηκαν
ακόμη και ελικόπτερα. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 300
διαδηλωτές έχασαν τη ζωή τους, εκατοντάδες τραυματίστηκαν
και αρκετές χιλιάδες συνελήφθησαν. Η σφαγή στην πλατεία των
Τριών Πολιτισμών ή η σφαγή στην Tlatelolco, όπως έμεινε γνωστό
το περιστατικό αυτό, διήρκεσε τέσσερις περίπου ώρες. Η βιαιότητα
της επέμβασης, μάρτυρας της οποίας υπήρξε η πλειονότητα των
απεσταλμένων Τύπου στην πόλη του Μεξικού στιγμάτισε τους Αγώνες
και τη μεξικανική κυβέρνηση. Μάλιστα, σε έκτακτη σύνοδο της
ΔΟΕ που πραγματοποιήθηκε την επομένη, η πρόταση για ματαίωση
των Αγώνων απορρίφθηκε με διαφορά μόλις μιας ψήφου.
|
