|
Ο
ανταγωνισμός των εθνών
Ανατρέχοντας στην ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων
διαπιστώνει κανείς ότι τόσο οι τελετές έναρξης, λήξης, απονομών,
όσο και οι όροι και οι προϋποθέσεις συμμετοχής των αθλητών
δεν ήταν πάντοτε οι ίδιοι.  Οι
τελετές των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και οι κανόνες που αφορούν
τη συμμετοχή, υπήρξαν το αποτέλεσμα διεργασιών που ξεκίνησαν
στους Αγώνες του 1908 (Λονδίνο) και εντάθηκαν στις επόμενες
διοργανώσεις, ιδίως σε εκείνες της περιόδου του Μεσοπολέμου.
Πρόκειται για μια εποχή που η εθνικιστική ιδεολογία κατισχύει
ως κυρίαρχος και αδιαμφισβήτητος τρόπος σκέψης, αλλά και ως
οικουμενικό μοντέλο πολιτικής συγκρότησης (έθνος-κράτος).
Το μοντέλο αυτό ενσαρκώνει ένα πρότυπο πολιτικής γεωγραφίας,
σύμφωνα με το οποίο ο κόσμος απαρτίζεται από διαφορετικά έθνη,
καθένα από τα οποία (θα πρέπει να) έχει το δικό του ανεξάρτητο
κράτος. Στο πλαίσιο αυτών των εξελίξεων ο βαθμιαίος σχηματισμός
των όρων συμμετοχής και των τελετών των Ολυμπιακών Αγώνων,
καθώς επίσης και η ομογενοποίηση των κανονισμών των αγωνισμάτων
στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, διαμόρφωσαν με τη σειρά
τους το "χαρακτήρα" των Αγώνων ως της μεγαλύτερης συνάντησης
των εθνών στο πεδίο του αθλητισμού.
H συμμετοχή στις τρεις πρώτες ολυμπιακές διοργανώσεις (Αθήνα
1896, Παρίσι 1900, Σεν Λούις 1904) ήταν ατομική, με την έννοια
ότι οι αιτήσεις των αθλητών εξετάζονταν καθεμία ξεχωριστά
από την οργανωτική επιτροπή. Ωστόσο, από τους ίδιους Αγώνες
στο Λονδίνο η πρακτική αυτή άλλαξε, καθώς πλέον ήταν οι εθνικές
αθλητικές επιτροπές που όριζαν στους διοργανωτές ποιοι αθλητές
θα συμμετείχαν. Επιπρόσθετα, ήταν η πρώτη φορά που τέθηκε
ανώτατο όριο στον αριθμό των αθλητών κάθε αντιπροσωπείας που
θα μπορούσε να συμμετέχει σε κάθε αγώνισμα. Τέλος, για πρώτη
φορά, κατά την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, πραγματοποιήθηκε
παρέλαση των εθνικών αθλητικών αποστολών με επικεφαλής σημαιοφόρο.
Η μετεξέλιξη αυτή, που καθιστούσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες
και τυπικά "αθλητική συνάντηση των εθνών", ευνόησε τη μετατροπή
των Ολυμπιακών Αγώνων σε προνομιακό πεδίο έκφρασης του "ανταγωνισμού
των εθνών". Ταυτόχρονα, διαφοροποιήθηκαν τα νοήματα και οι
σημασίες που συνόδευαν τις νίκες των αθλητικών αντιπροσώπων
κάθε έθνους, η προσπάθεια των οποίων αντανακλούσε στο κύρος
της χώρας τους και στην εθνική υπερηφάνεια των συμπατριωτών
τους.
Δεν είναι τυχαίο ότι στους Αγώνες του 1908 η παρέλαση στάθηκε
αφορμή για το πρώτο πολιτικό "επεισόδιο" στην ιστορία των
Ολυμπιακών Αγώνων, όταν ο ιρλανδικής καταγωγής σημαιοφόρος
της ομάδας των ΗΠΑ αρνήθηκε να αποδώσει τιμές στη βασιλική
οικογένεια. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι για πρώτη φορά στους
ίδιους Αγώνες εκφράστηκαν παράπονα από πολλές πλευρές (π.χ.
ΗΠΑ, Γαλλία) για μεροληπτική συμπεριφορά των κριτών και των
διαιτητών σε βάρος ορισμένων αθλητών και υπέρ άλλων, με κριτήριο
την εθνικότητά τους. Ταυτόχρονα, η σημαία, η ονομασία και
ο ύμνος κάθε ομάδας αποτέλεσαν ζητήματα αντιπαράθεσης και
διαπραγμάτευσης με τη ΔΟΕ. Είναι ενδεικτικό ότι στους Αγώνες
του 1908 η ΔΟΕ δέχτηκε ως χωριστές ομάδες την Ουγγαρία και
τη Βοημία, παρά το γεγονός ότι δεν επρόκειτο για ανεξάρτητα
κράτη αλλά για τμήματα της Αυστροουγγαρίας. Το ίδιο ίσχυσε
και στην περίπτωση της Φιλανδίας, που δεν είχε ακόμη κερδίσει
την ανεξαρτησία της από τη Ρωσία.
Έκτοτε ο ανταγωνισμός των εθνών πλαισιώνει κάθε ολυμπιακή
διοργάνωση, ακολουθώντας παραδοσιακές ή συγκυριακές αντιπαλότητες
ανάμεσα στα έθνη-κράτη. Κατά μια έννοια οι Ολυμπιακοί Αγώνες
αποτελούν το πλέον σημαντικό πεδίο ειρηνικής έκφρασης του
"ανταγωνισμού των εθνών", στη διάρκεια ενός αιώνα που σημαδεύτηκε,
μεταξύ άλλων, από την καθολική υιοθέτηση του μοντέλου του
έθνους-κράτους, αλλά και από την εμπειρία δύο παγκόσμιων πολέμων
και αναρίθμητων περιφερειακών συγκρούσεων. Χαρακτηριστικότερη
έκφραση του ανταγωνισμού αυτού στο ολυμπιακό πλαίσιο αποτελεί
η λίστα κατανομής των μεταλλίων ανά χώρα. Τα στοιχεία αυτά
είναι διαχρονικά, το πλέον δημοφιλές στατιστικό δεδομένο κάθε
ολυμπιακής διοργάνωσης. Έτσι, παρ' ότι η ΔΟΕ δεν αναγνωρίζει
επίσημα τα στοιχεία αυτά, τα προσφέρει ωστόσο στον επίσημο
διαδικτυακό της κόμβο. Η άρνηση της ΔΟΕ να αναγνωρίσει τη
λίστα κατάταξης ανάγεται στην έμφαση που είχε δοθεί στα χρόνια
του Ψυχρού Πολέμου στη λίστα αυτή, στην προσπάθεια των ΗΠΑ
και της Σοβιετικής Ένωσης να ξεπεράσουν σε αριθμό μεταλλίων
η μία την άλλη.
|
