ι Οθωμανοί, στην προσπάθεια τους να ελέγξουν και να διοικήσουν αποτελεσματικά τους υπηκόους του κράτους τους, ανέπτυξαν ένα λεπτομερές σύστημα καταγραφής των οικονομικών και δημογραφικών δεδομένων, που συνέλεγαν από κάθε γωνία της αυτοκρατορίας. H καταγραφή των φορολογικών υποχρεώσεων των υπηκόων (tahrir) αποτέλεσε τη βάση αυτής της πολιτικής.
Στα φορολογικά κατάστιχα (tahrir defteri) δεν καταγράφονται μόνο οι ποσοτικές διαστάσεις των φόρων, αλλά και ο χώρος από τον οποίο προέρχονται τα άτομα και οι ομάδες, από τους οποίους απαιτούνται οι φόροι, οι αυξομειώσεις τους στο πέρασμα του χρόνου ή οι φορείς που εμπλέκονται, και τα προβλήματα που δημιουργούνται κατά την συλλογή τους.Διαβάζοντας κανείς σήμερα ένα αναλυτικό φορολογικό κατάστιχο (mufassal defter-i), για παράδειγμα, από τις νότιες περιοχές του νομού Σερρών κατά το 16ο αιώνα, μπορεί να διαπιστώσει, μεταξύ άλλων, την πρωταρχική σημασία της σιτοπαραγωγής για την επιβίωση των κατοίκων στις ημιπεδινές ζώνες τις περιοχής, τα περιθώρια να συμπληρώσουν τα εισοδήματά τους από άλλες καλλιεργητικές δραστηριότητες (κυρίως από την αμπελουργία) ή τη μεγάλη βαρύτητα της κτηνοτροφίας. Παράλληλα όμως, μπορεί να διαβάσει αναλυτικά τα ονόματα των κατοίκων κάθε χωριού που φορολογούνταν ή και να αποκαταστήσει -στο βαθμό που του επιτρέπει η πηγή του- τη γεωγραφική κατανομή των καλλιεργούμενων γαιών ή των δενδροκαλλιεργειών μιας τοπικής κοινότητας, στο χώρο της διοικητικής ενότητας, στην οποία υπάγεται. Mπορεί ακόμα να αναζητήσει και να ταυτίσει παλαιά τοπωνύμια ή να αντλήσει στοιχεία για την ιστορία των οικογενειών της περιοχής.
Τα "τεφτέρια" αυτά -όρος που επιβιώνει ακόμα και σήμερα στη γλώσσα μας- ανανέωσαν τη μελέτη για την οικονομική και κοινωνική ζωή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. H εξαντλητική παράθεση των πληροφοριών που παρέχουν -ξεχωριστά για κάθε κατακτημένη περιοχή- βοήθησε στην ανασύνθεση τοπικών ιστοριών. Το βασικό κομμάτι αυτών των ιστοριών αφορούσε -εξαιτίας κυρίως του διασωθέντος υλικού- στη βόρεια ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά του Αιγαίου.
