Στις 4 Aπριλίου 1081, Πάσχα, ο Αλέξιος Α' Κομνηνός στέφθηκε αυτοκράτορας από τον πατριάρχη Κοσμά στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης. Η οικονομική κατάσταση στην οποία βρήκε το κράτος δεν ήταν καθόλου ζηλευτή: άδειο κρατικό θησαυροφυλάκιο και ιδιαίτερα υποτιμημένο νόμισμα. Ωστόσο, η περίοδος που βασίλευσαν οι Κομνηνοί και οι 'Aγγελοι, από το 1081 ως το 1204, θεωρείται ως μια προσωρινή ανάπαυλα και ανάκαμψη για το Βυζάντιο. Παρά την επιφανειακή λάμψη που αναμφισβήτητα υπήρξε με την αναδιοργάνωση του κράτους από τους Κομνηνούς και το γεγονός ότι τομείς της οικονομίας όπως η βιοτεχνία και η αγροτική παραγωγή μεμονωμένα ευημερούσαν, το κράτος δεν μπόρεσε να επωφεληθεί και η περίοδος σημαδεύτηκε από τις ενδείξεις μιας πρώτης ουσιαστικής και συνεχώς αυξανόμενης οικονομικής παρακμής. Τέτοιες ενδείξεις ήταν η οικονομική άνοδος των αριστοκρατών γαιοκτημόνων σε βάρος του κράτους, η εξασθένιση του στρατού και της εμπορικής ναυτιλίας λόγω της κρατικής αδιαφορίας, η απώλεια εσόδων εξαιτίας της ευρείας παροχής φορολογικών απαλλαγών και εκχωρήσεων και, τέλος, η ανεξέλεγκτη μετατόπιση των μεγάλων εμπορικών οδών της εποχής σε περιοχές εκτός του βυζαντινού εδάφους. Την επισφαλή οικονομική θέση των Κομνηνών σημάδεψε και η, σε μεγάλη κλίμακα, νομισματική υποτίμηση την οποία δεν προκάλεσαν βέβαια, αλλά σίγουρα υποβοήθησαν. Ο βυζαντινολόγος S. Runciman περιέγραψε την κατάσταση του Βυζαντίου το 12ο αιώνα με τη φράση: "Υπό την ικανή διακυβέρνηση του γιου του Αλέξιου Α', αυτοκράτορα Ιωάννη Β' Κομνηνού, η παρακμή δεν φαινόταν σχεδόν καθόλου".