Αιγυπτιακή Χρονολογία > Πηγές > Έμμεσες > Μανεθωνική παράδοση

Το έργο του Μανέθωνα αντιγράφηκε πολλές φορές από τους μεταγενέστερους ιστορικούς. Οι νέες αυτές εκδοχές δεν περιείχαν μόνο αρκετά λάθη αλλά και σκόπιμες αλλαγές ορισμένων χωρίων του κειμένου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε συχνά από τους αντιμαχόμενους αλεξανδρινούς και ιουδαίους λόγιους για την εξυπηρέτηση εθνικών συμφερόντων. Σε αυτό ακριβώς το ιστορικό κλίμα τοποθετείται και το έργο του ιουδαίου ιστορικού Φλάβιου Ιώσηπου (37 έως περ. 110 μ.Χ.), ο οποίος διέσωσε πολλά αποσπάσματα από το έργο του Μανέθωνα, περιοριζόμενος ωστόσο στην περίοδο της κυριαρχίας των Υκσώς και του Νέου Βασιλείου (18η-19η Δυναστεία). Οι τελευταίοι Φαραώ του Νέου Βασιλείου παρουσιάζονταν εδώ σε λάθος σειρά, ακολουθώντας προφανώς όχι το πρωτότυπο έργο του Μανέθωνα αλλά μια νεότερη εκδοχή του. Σε αυτή τη λανθασμένη σειρά βασίστηκαν ωστόσο όλοι οι μεταγενέστεροι χρονογράφοι.

Ο χριστιανός ιστορικός Ιούλιος Αφρικανός (α' μισό 3ου αιώνα μ.Χ.) διέσωσε έναν κατάλογο αιγύπτιων Φαραώ, ο οποίος είχε ως πρότυπο μια αντιγραφή του έργου του Μανέθωνα, που ήταν ήδη επηρεασμένη από την εκδοχή του Φλάβιου Ιώσηπου. Ο κατάλογος του Ιούλιου σώθηκε σε αποσπασματική και αλλοιωμένη μορφή από το Γεώργιο Σύγκελλο, καλύπτει ωστόσο σε αντίθεση με το Φλάβιο Ιώσηπο το μεγαλύτερο διάστημα της αιγυπτιακής ιστορίας.

Μια άλλη εκδοχή του μανεθωνικού κειμένου, ωστόσο και αυτή επηρεασμένη από τη χρονολογική ακολουθία που είχε παγιωθεί από το Φλάβιο Ιώσηπο, φαίνεται πως είχε ως πρότυπό της την αναφορά στην Αίγυπτο στους Χρονικούς Κανόνες του Ευσέβιου της Καισάρειας (265-339 μ.Χ.). Γύρω στο 800 μ.Χ. τέλος ο βυζαντινός λόγιος Γεώργιος Σύγκελλος συγκέντρωσε στην Εκλογή Χρονογραφίας διάφορα χρονικά, μεταξύ των οποίων και τα έργα των Ιούλιου Αφρικάνου, Ευσέβιου, αλλά και αποσπάσματα από το έργο του Φλάβιου Ιώσηπου.

Ο τρόπος λοιπόν που μας παραδίδεται το πρωτότυπο κείμενο του Μανέθωνα (μέσω πάμπολλων αντιγραφών και διαφορετικών εκδοχών) καθιστά την αξιοπιστία του ως ιστορική πηγή σε πολλά σημεία αμφίβολη. Λάθη είναι πιθανόν ότι έγιναν και από τον ίδιο το Μανέθωνα κατά την αντιγραφή των γραμμένων στα ιερατικά αιγυπτιακών κειμένων. Το αποτέλεσμα είναι ότι πολλά ονόματα Φαραώ δεν είναι εύκολο να ταυτιστούν, αλλά και αρκετά χρονολογικά στοιχεία δεν πρέπει να θεωρούνται ως απολύτως αξιόπιστα, καθώς δεν αντιγράφηκαν με προσοχή ή αλλοιώθηκαν με σκοπιμότητα.

Η ιστορική σημασία του έργου του Μανέθωνα στη μορφή που αυτό έχει διασωθεί σήμερα είναι ωστόσο -παρά την πληθώρα των μεταγενέστερων προσθηκών και ανακριβειών- μεγάλη. Η διαίρεση της αιγυπτιακής ιστορίας σε 31 Δυναστείες και η σε γενικές γραμμές σωστή χρονολογική ακολουθία περιόδων και Φαραώ αποτελεί το σκελετό της αιγυπτιακής χρονολογίας. Αποφασιστικής σημασίας είναι η συμβολή του στη συμπλήρωση των πολλών κενών των αιγυπτιακών γενεαλογικών καταλόγων. Για την 'Υστερη Περίοδο της αιγυπτιακής ιστορίας (μετά το Νέο Βασίλειο) διαθέτει μάλιστα αρκετά αξιόπιστα στοιχεία.

Δείτε επίσης:
Έλληνες ιστορικοί
Μανέθων