Μια νέα έκθεση, με τίτλο «Σταυροφορίες: Μύθος και Πραγματικότητα, εγκαινιάστηκε στον «Ελληνικό Κόσμο». Αναδεικνύει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των πολιτισμών της Ευρώπης, της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, καλύπτοντας οχτώ αιώνες ιστορίας και μύθων: από την Α’ Σταυροφορία, τέλη του 11ου αιώνα, όταν οι πρώτοι σταυροφόροι ξεκίνησαν από την Ευρώπη για να κατακτήσουν την Ανατολή, έως και το 18ο αιώνα. Τα αντικείμενα που εκτίθενται (εικόνες, τοιχογραφίες, σκεύη, νομίσματα, πανοπλίες, ενδυμασίες κ.ά.) προέρχονται από περισσότερα από είκοσι μουσεία και συλλογές από την Κύπρο, την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μάλτα. Σεργιανίζοντας στην έκθεση, θα μεταφερθείτε νοερά στο κλίμα της ταραγμένης αυτής εποχής και θα γνωρίσετε, μεταξύ άλλων, το Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη.

Οι Ιωαννίτες Ιππότες
Τι θα λέγατε να επισκεφθούμε το κάστρο του Τάγματος των Ιωαννιτών Ιπποτών στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου; Είναι από τα πιο εντυπωσιακά και καλοδιατηρημένα κάστρα της χώρας μας και οι Ροδίτες καμαρώνουν πολύ γι’ αυτό. Το Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη ήταν αρχικά ένα θρησκευτικό τάγμα, μια ομάδα μοναχών αφοσιωμένων στην περίθαλψη αρρώστων και τραυματιών. Σιγά σιγά, όμως, εξελίχθηκε σε τάγμα στρατιωτικό, που αποτελούνταν από ιππότες διαλεχτούς, ο ανώτατος άρχοντας των οποίων ήταν ο Μεγάλος Μάγιστρος. Αυτός είχε ευγενική καταγωγή και η εξουσία του ήταν ισόβια. Βέβαια, όπως κάθε μεγάλος άρχοντας, είχε και ένα Συμβούλιο για να τον βοηθάει στην εξάσκηση των καθηκόντων του. Υπήρχε, επίσης, η Γενική Σύνοδος, που αποτελούνταν από όλα τα μέλη του Τάγματος των Ιωαννιτών Ιπποτών και έλεγχε τις αποφάσεις του.

«Γλώσσες» και οικόσημα
Δε μιλούσαν όλοι οι ιππότες την ίδια «γλώσσα». Στο Τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών συμμετείχαν 8 «γλώσσες», δηλαδή εθνότητες: Προβηγκίας, Ωβέρνης, Γαλλίας, Ιταλίας, Αραγώνας, Αγγλίας, Γερμανίας και Καστίλλης. Καθεμία είχε το δικό της οικόσημο, τα δικά της διαμερίσματα στο κάστρο και φυσικά το δικό της αρχηγό. Τα οικόσημα ή θυρεοί ήταν τα εμβλήματα που έκαναν κάθε ιππότη να ξεχωρίζει, κάτι σαν τη σημερινή ταυτότητα, ή την κάρτα μέλους ενός συλλόγου. Ήταν πολύχρωμα, με διάφορα σχέδια και σύμβολα, και στόλιζαν τα όπλα, τα ρούχα, αλλά και τα κτήρια, καθώς και διάφορα αντικείμενα της καθημερινής ζωής. Βοηθούσαν τους ιππότες να γνωρίζονται στη μάχη ή στα αγωνίσματα, όπως για παράδειγμα στις κονταρομαχίες, τα περίφημα τουρνουά. Οι πανοπλίες, βλέπετε, τους σκέπαζαν από την κορυφή μέχρι τα νύχια! Αναπτύχθηκε, μάλιστα, ένα ολόκληρο σύστημα σχεδίασης οικοσήμων, που ονομάστηκε εραλδικό.

Οι... σιδερόφρακτες πανοπλίες
Όταν βλέπετε εικόνες με ιππότες αρματωμένους από την κορυφή ως τα νύχια, ίσως σκέφτεστε ότι, για ν' ανέβουν στ' άλογά τους, έπρεπε να τους σηκώσουν με γερανό! Ασφαλώς η πανοπλία δεν ήταν ρούχο ευκολοφόρετο, γι' αυτό και χρειάζονταν ιπποκόμο για να τους βοηθήσει να ντυθούν. Ήταν όμως αρκετά άνετη, ζύγιζε μόλις 20 κιλά και τους προστάτευε αποτελεσματικά στη μάχη. Όσο πιο πολλά χρήματα διέθετε, βέβαια, ένας ιππότης για την εξωτερική του εμφάνιση, τόσο πιο κομψός και ευκίνητος ήταν. Το μόνο που δεν μπορούσαν να αποφύγουν ήταν το... βράσιμο και η ανυπόφορη δίψα το καλοκαίρι, καθώς έμεναν αναγκαστικά κουκουλωμένοι με όλα αυτά τα υφάσματα, τα μέταλλα και τα δέρματα. Τα σημαντικότερα εξαρτήματα μιας πανοπλίας ήταν το αλυσοπουκάμισο, ο θώρακας, το κράνος, οι περικνημίδες και τα σιδερόπλεκτα γάντια. Κι επειδή ο καλύτερος σύντροφος ενός ιππότη ήταν το άλογό του, έπρεπε κι αυτό να είναι ντυμένο ασορτί με τον αναβάτη του και να προστατεύεται εξίσου καλά στη μάχη.

Με το σπαθί για την τιμή. Αλλά για ποια τιμή;
Πιθανότατα θα έχετε ήδη αναρωτηθεί γιατί οι σταυροφόροι σκοτώνονταν να... πολεμούν! Μόνο ξίφη, ρόπαλα, πελέκια, τόξα, κοντάρια και στιλέτα όριζαν και σημάδευαν την καθημερινότητά τους. Πώς ήταν δυνατόν άνθρωποι αφιερωμένοι στο Θεό να κάνουν μια τέτοια ζωή; Η απάντηση δεν είναι απλή, αλλά η νέα έκθεση του ΙΜΕ θα μας βοηθήσει να τη δώσουμε... Σημειώστε ότι στην εποχή των Σταυροφοριών η ζωή ήταν αρκετά δύσκολη και επικίνδυνη. Εχθροί «ξεφύτρωναν» από παντού και κράτη με τη σημερινή μορφή δεν υπήρχαν. Μόνο ισχυροί βασιλιάδες, που είχαν στην κατοχή τους μεγάλες εκτάσεις γης. Για να διατηρήσουν τις περιουσίες τους, μίσθωναν πολεμιστές και τους έδιναν κτήματα και αξιώματα, ως αντάλλαγμα για την προστασία που τους παρείχαν. Το σύστημα αυτό ονομάστηκε φεουδαρχία. Από την άλλη πλευρά, η πίστη και τα ιδανικά της χριστιανικής θρησκείας, η αγάπη, η τιμιότητα και η μεγαλοψυχία έδιναν στους ανθρώπους ελπίδα και όραμα. Θαυμάστε τα αντικείμενα της έκθεσης και προσπαθήστε, όπως οι ιστορικοί, να δώσετε τη δική σας απάντηση, αξιοποιώντας όλα τα δεδομένα!

Οι Σταυροφορίες με λίγα λόγια
Οι Σταυροφορίες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ιστορική εξέλιξη της Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, ήδη από τον 11ο αιώνα. Ήταν μια σειρά εκστρατειών, υπό την αιγίδα της Παπικής Εκκλησίας, στις οποίες συμμετείχαν οι κυριότερες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Στόχος τους ήταν η απελευθέρωση των Αγίων Τόπων από τους μουσουλμάνους. Τα κυριότερα αίτιά τους, ωστόσο, ήταν η διάθεση των κρατών της Δύσης για εδαφική επέκταση, λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετώπιζαν, και η επιθυμία της Παπικής Εκκλησίας να θέσει υπό την κυριαρχία της και την Ορθόδοξη Ανατολή. Επίσης, η διατήρηση και εκμετάλλευση από τους Δυτικούς των εμπορικών δρόμων που οδηγούσαν στα αγαθά της Ανατολής και κινδύνευαν από την εξάπλωση των μουσουλμάνων.

Πηγές:
- Κόλλια Η., Οι Ιππότες της Ρόδου, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1994
- Οδηγός έκθεσης «Σταυροφορίες: Μύθος και Πραγματικότητα»