Πώς γίνεται μια ανασκαφή; Ποιοι συνεργάζονται για να έρθουν στο φως κρυμμένοι θησαυροί του παρελθόντος; Πώς συντηρούνται τα ευρήματα και πώς αυτά χρησιμοποιούνται μετά για να συνθέσουν την ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά μας; Ας πάρουμε λοιπόν τα εργαλεία του αρχαιολόγου για να ζήσουμε τη χαρά της ανακάλυψης του παρελθόντος!

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές από Δ' έως Στ' Δημοτικού και μπορεί να δεχτεί μέχρι σαράντα οκτώ μαθητές. Υλοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένα σκάμματα, στον εξωτερικό χώρο του Κτηρίου 9 του «Ελληνικού Κόσμου».

Σκοπός & Στόχοι

Σκοπός είναι τα παιδιά:

• να βιώσουν τη διαδικασία ανασκαφής με επιστημονικές μεθόδους
• να ανακαλύψουν τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αρχαιολόγοι
• να γνωρίσουν τη μεθοδολογία που ακολουθείται αλλά και την προσπάθεια μελέτης, συντήρησης και διάσωσης των μνημείων μας
• να ζήσουν τη χαρά της ανακάλυψης.

Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά θα μπορέσουν να συμμετάσχουν στο μαγικό κόσμο της ανακάλυψης του παρελθόντος. Ταυτόχρονα, θα αποκτήσουν συνείδηση των κινδύνων που απειλούν τα μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της ανάγκης προστασίας τους.

Πρόγραμμα

Εισαγωγή

Οι συμμετέχοντες ενημερώνονται στον ανοιχτό στεγασμένο χώρο γύρω από τα σκάμματα για θέματα όπως:

• τα στάδια προετοιμασίας μιας ανασκαφής
• οι επιστημονικές μεθόδοι με τις οποίες εντοπίζουμε τους αρχαιολογικούς χώρους
• οι ιδιότητες των ανθρώπων που εργάζονται σε μία ανασκαφή
• ο συγκεκριμένος χώρος και τα σκάμματα (μάρτυρες, εποχές, στρωματογραφία κ.ά.)
• τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουν και οι μέθοδοι που θα ακολουθήσουν (ονοματολογία, τρόπος χρήσης, αιτιολόγηση)
• οι κανόνες ασφαλείας των εργαζόμενων και των ευρημάτων
• ο διαχωρισμός ομάδων και η ανάθεση ρόλων.

Βιωματικό κομμάτι

Οι συμμετέχοντες μπαίνουν στα σκάμματα και ξεκινάει η διαδικασία της έρευνας, της ανακάλυψης και της παρατήρησης.

Έχουν ρόλους που ανά τακτά χρονικά διαστήματα αλλάζουν, σύμφωνα με τις οδηγίες του μουσειοπαιδαγωγού, με σκοπό να βιώσουν όλα τα παιδιά όσες περισσότερες εργασίες είναι δυνατόν. Ενδεικτικά αναφέρονται:

• Απομακρύνουν τα χώματα με μυστρί και μικρούς κασμάδες.
• Καθαρίζουν τα ευρήματα με σκουπάκια και μικρά βουρτσάκια.
• Σχεδιάζουν το χώρο (κάτοψη σκάμματος).
• Κρατούν το ημερολόγιο με τις παρατηρήσεις τους και με πληροφορίες.
• Κοσκινίζουν το χώμα (σημαντικό το κάθε εύρημα ακόμη και το μικρότερο).

Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας η κάθε ομάδα παρουσιάζει τα συμπεράσματά της, τα ευρήματα και τις υποθέσεις της στις υπόλοιπες ομάδες.

Στο σημείο αυτό γίνεται αναφορά στις ιστορικές περιόδους με αφορμή τα ευρήματα που κρατούν τα παιδιά στα χέρια του και τη γενική εποπτεία που πλέον έχουν και για τα τέσσερα σκάμματα.

Κλείνοντας τη διαδικασία αναφερόμαστε στη διαδικασία της συντήρησης: πλύσιμο, καθαρισμός, καταγραφή κτλ.

Προτεινόμενες Δραστηριότητες

Δραστηριότητες πριν από το πρόγραμμα

• Επισκεπτόμαστε με τους μαθητές έναν αρχαιολογικό χώρο. Τα κριτήρια επιλογής μπορεί να είναι το αναλυτικό σχολικό πρόγραμμα ή η εύκολη πρόσβαση σε αυτόν. Εστιάζουμε την επίσκεψή μας στην ακόλουθη θεματολογία:
  1. Τι ονομάζουμε αρχαιολογικό χώρο;
  2. Ποιοι εργάζονται στο χώρο;
  3. Ποιοι κανόνες διέπουν έναν αρχαιολογικό χώρο και γιατί;
  4. Ποιες πληροφορίες αποκομίζουμε από τη σήμανση του χώρου;
  5. Από ποια στάδια περνάει ο χώρος μέχρι να φτάσει στο σημείο να είναι επισκέψιμος από το κοινό;
• Κατασκευή για την κατανόηση της στρωματογραφίας
• Είδη Ανασκαφής: Αναζητάμε πληροφορίες για τους χώρους που γίνονται ανασκαφές. Τι είδους ευρήματα και πληροφορίες είναι πιθανόν να ανακαλύψουμε σε κάθε χώρο; (υποβρύχιες, σε σπήλαια, σε ορυχεία)
• Περιηγητές και ιστορικοί του αρχαίου κόσμου: Ερευνούμε περιπτώσεις ανθρώπων που τα κείμενά τους αποτελούν πολύτιμο οδηγό για τους αρχαιολόγους σήμερα. Π.χ. Ηρόδοτος, Παυσανίας, Στράβωνας κ.ά.
• Μεγάλοι Έλληνες Αρχαιολόγοι: Αναζητάμε πληροφορίες για τη ζωή τους, το έργο τους, τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν. Π.χ. Χρήστος Τσούντας (1857-1934), Μανόλης Ανδρόνικος (1919-1996), Σπύρος Μαρινάτος (1901-1974) κ.ά.

Δραστηριότητες μετά το πρόγραμμα

• Επισκεπτόμαστε με τους μαθητές ένα μουσείο με αρχαιολογικά ευρήματα. Παρατηρούμε τον τρόπο έκθεσης των ευρημάτων, την παρουσίασή τους στο χώρο, τις πληροφοριακές πινακίδες, τη σκηνογραφία του χώρου. Διακρίνουμε τις πιθανές αναπαραστάσεις που μπορεί να βρίσκονται στο μουσείο.

• Συναρμολόγηση Αγγείων: Προμηθευόμαστε πήλινα αντίγραφα αγγείων και τα σπάμε σε σχετικά μεγάλα κομμάτια. Χωρίζουμε τα παιδιά σε μικρές ομάδες και τους ζητάμε να τα συναρμολογήσουν με υγρή κόλλα. Τι παρατηρούν; Πόσο δύσκολη ή εύκολη είναι η διαδικασία; Ποιες πληροφορίες αποκομίζουν από το ίδιο το αγγείο;
• Παραστάσεις αγγείων: Από φωτογραφίες αγγείων και αμφορέων παρατηρούμε τις αναπαραστάσεις. Τι πληροφορίες ανακαλύπτουμε για την ζωή εκείνη την εποχή; Πόσο σημαντικά είναι τα ευρήματα για την ανακάλυψη και μελέτη του παρελθόντος;
• Πήλινα αγγεία: Κατασκευάζουμε με πηλό αγγεία ή χρηστικά σκεύη. Τα διακοσμούμε με παραστάσεις από την καθημερινότητά μας.
• Χώρος Ανασκαφής: Κατασκευάζουμε μακέτα με διάφορα υλικά παρουσιάζοντας το χώρο μιας ανασκαφής.
• Χρονολόγιο ευρημάτων: Δημιουργούμε ένα χρονολόγιο με τις ιστορικές περιόδους (προϊστορική, κλασική, ελληνιστική, ρωμαϊκή). Στη συνέχεια αντιστοιχίζουμε εικόνες ευρημάτων στις διάφορες περιόδους δημιουργώντας έτσι ένα τεράστιο κολάζ για την αίθουσά μας. (Ε', Στ' Δημοτικού)
• Ερευνούμε το παρόν: Ερευνούμε στα Μ.Μ.Ε. και στο διαδίκτυο, αναζητώντας αναφορές και δημοσιεύματα σε πρόσφατες αρχαιολογικές ανακαλύψεις. (Στ' Δημοτικού, Α' Γυμνασίου)
• Δημιουργούμε ένα ιδιότυπο μουσείο με προθήκες και λεζάντες στη σχολική αίθουσα. (Δ', Ε' Δημοτικού)

Βιβλιογραφία & Δικτυογραφία

«Αρχαιολογικές Αναζητήσεις: Ανασκαφές στην Ομηρική Γραία».

http://extras.ha.uth.gr/oropos/index.shtml

[Πρόκειται για σελίδα της έκθεσης που έγινε με τα ευρήματα τα οποία ήρθαν στο φως στη Σκάλα Ωρωπού Αττικής κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Παράλληλα όμως έχει και πολλές πληροφορίες για τη δουλειά του αρχαιολόγου και τη διαδικασία της ανασκαφής.]

«Aρχαιολογία: νέες ανάγκες, νέες μέθοδοι», Αρχαιολογία και Τέχνες 46 (1993).

http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?sel=92

Παπαθανασόπουλος, Γ., «Η υποβρύχια αρχαιολογία και η σημασία της», Αρχαιολογία και Τέχνες 8 (1983), σελ. 16-23.

«Bιομηχανική Αρχαιολογία», Αρχαιολογία και Τέχνες 18 (1986).

http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?sel=120