Για να πάρετε μία ιδέα: Ανοίγοντας το CD-ROM, το οποίο δεν είναι ακόμη τελειοποιημένο, ο χρήστης βρίσκεται μπροστά σε μία χαρτογράφηση της πόλης του Μυστρά.

Κάθετα στην αριστερή πλευρά της οθόνης του υπολογιστή, βρίσκεται μια χρονολογική κλίμακα από το 1249 μέχρι το 1460, χωρισμένη σε εικοσαετίες. Κάνοντας κλικ με το ποντίκι σε όποια χρονολογία επιθυμεί ο χρήστης, βλέπει να εμφανίζονται ή να εξαφανίζονται κτήρια, καθώς και όποια άλλη αλλαγή συνέβη από τη μια χρονολογία στην άλλη.

Στον οριζόντιο άξονα της οθόνης, υπάρχουν παράθυρα με πληροφορίες: Ιστοριογραφία, πνευματική κίνηση, οικονομία, τέχνη, βιβλιογραφία, γλωσσάρι. Εκτός, όμως, αυτών των συνηθισμένων για ιστορικό έργο πληροφοριών, υπάρχουν και άλλες που δεν απαντώνται συχνά: αγροτική οικονομία, παραγωγή, μέθοδοι εκμετάλλευσης, κοινωνική ζωή, κατανάλωση, αγορές. 

Αν σε όλα αυτά λάβουμε υπ' όψιν ότι αυτό το πρόγραμμα στην τελική του μορφή θα δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να «μπει» μέσα στην πόλη, να δει τους δρόμους, τα έργα, ακόμη και να περιηγηθεί στο εσωτερικό των κτηρίων, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για μια χρονομηχανή εικονικής πραγματικότητας. Το μόνο που δεν περιλαμβάνει το υπό κατασκευήν πρόγραμμα είναι τους πολίτες της κάθε αρχαίας πόλης.

Στο ίδιο CD-ROM περιλαμβάνονται και τρισδιάστατες εικόνες από κτήρια της Mιλήτου:

1. Σκηνή του θεάτρου της Μιλήτου.
2. Κυρίως κτήριο του Ελληνιστικού Γυμνασίου.
3. Το μνημείο του Grattius.
4. Εξωτερική όψη της πύλης των τειχών.
5. 'Αποψη της αυλής του Δελφινίου.
6. Ιωνική στοά.
7. 'Αποψη του θεάτρου της Μιλήτου από Β.Δ.
8. Δυτικό τέρμα του Σταδίου.
9. 'Αποψη του Βουλευτηρίου από B.Α.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΦΡΑΙΜΟΓΛΟΥ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

Η τεχνολογία στην υπηρεσία της αρχαιολογίας

Ποιοι είναι οι υπεύθυνοι για να έρθει σε πέρας αυτή η εργασία;

Δουλεύουν τέσσερις μοντελοποιοί -εμψυχωτές τρισδιάστατων γραφικών είναι η απόδοση της δουλειάς τους στα ελληνικά-, μία γραφίστρια και δύο αρχιτέκτονες αρχαιολόγοι, οι οποίοι συνεργάζονται εντατικά με ιστορικούς για όποια λεπτομέρεια χρειαστεί.

Πόσος χρόνος απαιτείται για την ολοκλήρωση ενός μοντέλου;

Το θέατρο της Μιλήτου χρειάστηκε πέντε μήνες εργασίας.

Oι αναπαραστάσεις μνημείων που δημιουργείτε στα κομπιούτερ, είναι παραδεκτές από τους ιστορικούς;

Στις τρισδιάστατες αναπαραστάσεις που κάνουμε, ακολουθούμε πιστότατα την τελευταία αρχαιολογική έρευνα που έγινε. Τη Μίλητο, για παράδειγμα, την έχουν ανασκάψει σ' έναν πάρα πολύ μεγάλο βαθμό οι Γερμανοί. Έχουμε λοιπόν πάρει τα αποτελέσματα της ανασκαφής των Γερμανών και τα έχουμε εφαρμόσει κατά γράμμα. Βέβαια, σε κάποια σημεία των μνημείων υπάρχουν κάποια κενά. Μπορεί ας πούμε, να γνωρίζουμε ότι στη ζωφόρο του πρόπυλου του Βουλευτηρίου, υπήρχαν αναπαραστάσεις από όπλα, χωρίς όμως να έχουμε οπτική πληροφοφία. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα έγινε το εξής: Βρήκαμε ότι στην Έφεσο υπάρχει μία αναπαράσταση ζωφόρου με όπλα και εφαρμόστηκε κάτι αντίστοιχο στη ζωφόρου του Βουλευτηρίου.

Κατ' αρχάς πρέπει να πούμε ότι αυτή η τεχνολογία μπορεί να βάλει τους μαθητές ή όποιον βλέπει κάποια μνημεία σε ηλεκτρονική αναπαράσταση, στην ατμόσφαιρα της εποχής και όχι απλώς να τον πληροφορήσει ότι, για παράδειγμα, οι κατοικίες εκείνη την εποχή ήταν διώροφες. Ο χρήστης μπορεί να δει τις κατοικίες και να περιηγηθεί με τη βοήθεια του υπολογιστή στο εσωτερικό τους. Φτιάξαμε ένα δεκάλεπτο βίντεο με όλες τις αναπαραστάσεις που έχουμε δημιουργήσει. Το έδωσα σε κάποιον φίλο μου που είναι δάσκαλος σε σχολείο της Νίκαιας. Μου είπε ότι οι μαθητές κατενθουσιάστηκαν. Τα σχολεία σαφώς και είναι μέσα στα όνειρά μας, αλλά δεν έχουμε ακόμη το απαραίτητο υλικό για να τροφοδοτήσουμε κάποιες τάξεις του σχολείου.

Ποιες άλλες δυνατότητες δίνουν στο χρήστη τα προγράμματα που φτιάχνετε;

Υπάρχει κατ' αρχάς η χαρτογράφηση του χώρου γύρω από το μνημείο. Έπειτα, χρησιμοποιούμε κίνηση, δηλαδή το μοντέλο δεν είναι απλώς στατικό. Ο χρήστης, βοηθούμενος από το ποντίκι του υπολογιστή, μπορεί να δει το κτίσμα από όποια οπτική γωνία θέλει ή ακόμα και να πλοηγηθεί στο εσωτερικό του. Σου δίνει την εντύπωση ότι περπατάς γύρω και μέσα στο κτήριο. Σαν να έχεις πάει εκεί. Και μην ξεχνάμε ότι ενώ από τα μνημεία λείπουν μεγάλα τμήματα, στις αναπαραστάσεις μπορεί να τα δεις αυτούσια. Μπορεί σ' ένα μοντέλο να χρειαστεί ο χρήστης και δύο ώρες για να ολοκληρώσει την περιήγησή του.

Υπάρχει επίσης η δυνατότητα δημιουργίας ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση. Μάλιστα, έχουμε ένα για τη Μίλητο σχεδόν έτοιμο, όπου το μισό είναι πλάνα κάμερας από τα εναπομείναντα μνημεία και το υπόλοιπο βασίζεται στις τρισδιάστατες αναπαραστάσεις.

Οι αναπαραστάσεις των μνημείων παρέχουν πολλές πληροφορίες στον χρήστη. Για παράδειγμα, στην αναπαράσταση του Μυστρά φορτώνονται πληροφορίες για τις τέχνες, την πολιτική, ακόμη και την καθημερινή ζωή των κατοίκων της περιοχής. Δεν δίνουμε βάρος μόνο στην πολιτική, στρατιωτική και οικονομική ιστορία. Διότι έζησαν άνθρωποι τα τελευταία 5.000 χρόνια οι οποίοι είχαν ήθη, έθιμα, ιδιωτική ζωή.

Για παράδειγμα, η ζωή των αρχαίων Ελλήνων βασιζόταν στο εμπόριο. Είχαν πιάσει όλα τα παράλια της Μεσογείου και είχαν δημιουργήσει πόλεις με το εμπόριο. Οι οποίες στην ουσία ήταν πόλεις εν πορεία. Αποβιβάζονταν σε μία ακτή και έστηναν εμπόριο. Είχαν εμπορικές συναλλαγές, αλλά εκτός αυτού, ως παραπροϊόν του εμπορίου, αντάλλαξαν έθιμα, έμαθαν καινούριες επιστήμες κλπ. Αυτά τα μικρά καθημερινά γεγονότα στα οποία συμμετείχαν χιλιάδες άνθρωποι θέλουμε να παραστήσουμε.

Αυτή η τεχνική αναπαράστασης έχει χρησιμοποιηθεί σε κάτι αντίστοιχο στο εξωτερικό;

Απ' όσο μπορώ να ξέρω, το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει εφαρμοστεί κυρίως σε ταινίες όπως το "Jurassic Park" και το "Terminator 2", αλλά δεν έχει πέσει στην αντίληψή μου μία αντίστοιχη με τη δική μας εργασία.

Ποιοι είναι οι στόχοι του Ιδρύματος;

Η ιδέα γεννήθηκε επειδή έχουμε χιλιάδες χρόνια ιστορίας, την οποία δεν μπορούμε να δούμε κάπου συγκεντρωμένη. Επίσης, λόγω των μνημείων. Υπάρχουν πάρα πολλά και τα γνωρίζουν πολύ λίγοι. Το σπουδαιότερο απ' όλα είναι ότι υπάρχουν μνημεία, κυρίως στη Μικρά Ασία, τα οποία επειδή εκεί δεν υφίσταται ελληνικό κράτος, χάνονται. Γι' αυτό και η προσπάθειά μας για τη συγκέντρωση στοιχείων και την αναπαράσταση ιστοριών κτηρίων ξεκίνησε από τα μνημεία εκείνης της περιοχής.

Σκοπεύουμε να φτιάξουμε ένα πολιτιστικό κέντρο στην οδό Πειραιώς, μέσα στο οποίο θα λειτουργεί τράπεζα πληροφοριών. Δηλαδή, θα εγκατασταθεί ένας υπερ-υπολογιστής, ο οποίος θα δίνει πληροφορίες σε σχέση με τα μνημεία σε όλους τους ενδιαφερομένους (φοιτητές-μελετητές-μαθητές σχολείων κλπ.). 'Αλλο αντικείμενο ενασχόλησης του Ιδρύματός μας είναι η ανεύρεση γενεαλογικών δέντρων. Αυτό βεβαίως γίνεται παράλληλα με τις τρισδιάστατες αναπαραστάσεις, αλλά είναι άλλο αντικείμενο.

Αμόμη, μέσα στα σχέδιά μας είναι η δημιουργία μιας τράπεζας πληροφοριών που αποτελείται από τέσσερις θησαυρούς-εγκυκλοπαίδειες.

Ο θησαυρός γεγονότων. Ποια ήταν αυτά που συνέβησαν από το 1000 π.Χ. που δημιουργήθηκαν οι πρώτες αποικίες, μέχρι το 1922 που έγινε η Μικρασιατική καταστροφή.

Ο θησαυρός προσώπων. Ποιοι ήταν οι άνθρωποι που ήταν γνωστοί, αλλά δεν συζητάμε για βασιλείς και κυβερνήτες. Η ανάλυση είναι τόσο βαθιά που φτάνουμε σε επίπεδο μοναχού. Μην ξεχνάτε ότι εκείνα τα χρόνια οι μοναχοί ήταν σημαίνοντα πρόσωπα.

Ο θησαυρός γεωγραφικών όρων, που αναλύει πόλεις, χωριά, έργα οδοποιίας και ό,τι άλλο είχε φτιαχτεί από τον άνθρωπο. Αυτό το έργο, εκτός από αναπαράσταση θα έχει και πληροφορίες διαθέσιμες στον χρήστη και μάλιστα πολύπλοκες. Για παράδειγμα, θα μπορείτε να θέσετε στον υπολογιστή το εξής ερώτημα: «Πόσα μοναστήρια ιδρύθηκαν στην Πισιδία το 1100 μ.Χ. και σώζονται μέχρι σήμερα;». Ο υπολογιστής θα σας απαντήσει και θα θέσει στη διάθεσή σας φωτογραφίες και άλλο ενημερωτικό υλικό γι' αυτά τα μοναστήρια.

Ο τέταρτος θησαυρός είναι το δομημένο περιβάλλον, δηλαδή τα οικήματα. Σ' αυτές τις αναπαραστάσεις θα έχετε τη δυνατότητα να βλέπετε τις όποιες αλλαγές συντελέστηκαν σε κάποιο οίκημα στο πέρασμα των αιώνων.

Οι εφαρμογές, όπως καταλαβαίνετε, είναι άπειρες. Σκεφθείτε ότι με την εγκατάσταση υπολογιστών στα μουσεία, θα μπορεί ο επισκέπτης να βλέπει σε τρισδιάστατη αναπαράσταση ολόκληρο το άγαλμα και όχι μόνο τα κομμάτια που εκτίθενται στο μουσείο.

Μάλιστα φροντίζουμε οι αναπαραστάσεις να είναι τόσο πιστές π.χ. στο μοντέλο του θεάτρου της Επιδαύρου, όταν ο χρήστης «περπατάει» προς την είσοδό του, ακούει τα τζιτζίκια από τα δέντρα. Όταν μπαίνει, ακούει απαγγελία της «Ειρήνης» του Αριστοφάνη από ηθοποιό.

Αντιμετωπίζετε κάποιες δυσκολίες στη συλλογή στοιχείων;

Έχουμε πρόβλημα με το copyright των φωτογραφιών που χρειαζόμαστε από το υπουργείο Πολιτισμού. Δεν μπορώ να πω ότι δεν μας δίνουν υλικό, αλλά οι απαντήσεις τους στις αιτήσεις μας είναι αργές.

Αυτή η δουλειά δεν είναι δυνατόν να σταματήσει, γιατί συμβαδίζει με την Αρχαιολογία και όσο έρχονται στο φως νέα ευρήματα, υπάρχει αντικείμενο μελέτης. Ο υποτιθέμενος τελικός στόχος είναι η αναπαράσταση της Ελληνικής Ιστορίας από την παλαιολιθική εποχή μέχρι σήμερα.