Οι εκλογές του Οκτωβρίου του 1981 επισφράγισαν την ανοδική πορεία του ΠΑ.ΣΟ.Κ., που κατόρθωσε να συγκεντρώσει το σημαντικό ποσοστό του 48%, έναντι του 36% της Ν.Δ. και του 11% του Κ.Κ.Ε. Πρόκειται για μια σημαντική τομή στην ελληνική πολιτική σκηνή, αφενός διότι αποτελεί την πρώτη περίπτωση ανόδου στην εξουσία κόμματος που θεωρήθηκε αριστεροσοσιαλιστικό, αφετέρου γιατί επιβεβαιώθηκε η σταθερότητα και η ομαλή λειτουργία του κοινοβουλευτισμού στη μεταπολίτευση. Η σύντομη σχετικά διαδρομή του ΠΑ.ΣΟ.Κ. προς την εξουσία οφείλει πολλά στα σπάνια πολιτικά χαρίσματα του αρχηγού του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο ιδρυτής και αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος του κόμματος αυτού διέθετε την ικανότητα να συνενώνει τα οράματα -και ίσως ακόμα σημαντικότερο- να διαχειρίζεται τις απογοητεύσεις και τις προκαταλήψεις ενός πολύ μεγάλου τμήματος του εκλογικού σώματος.

Αν και το εύρος της προσδοκώμενης "αλλαγής", που συμπύκνωσε το βασικό πολιτικό σύνθημα του ΠΑ.ΣΟ.Κ., δε δικαιώθηκε ποτέ πλήρως, εισήχθησαν μια σειρά μεταρρυθμίσεων που αφορούσαν όψεις του ιδιωτικού αλλά και του δημόσιου βίου. Η καθιέρωση του θεσμού του πολιτικού γάμου, του συναινετικού διαζυγίου και οι βελτιώσεις στο οικογενειακό δίκαιο προς όφελος της γυναίκας αποτέλεσαν τομές στα θέματα των σχέσεων των δύο φύλων. Στο συμβολικό επίπεδο προχώρησε στην αναγνώριση της εθνικής αντίστασης κατά των κατακτητών, στη συνταξιοδότηση των αγωνιστών, στη χορήγηση γενικής αμνηστίας, στην παραχώρηση του δικαιώματος επιστροφής στην Ελλάδα των πολιτικών προσφύγων μετά τον Εμφύλιο. Σημαντικές αλλαγές έγιναν ακόμα στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στον εργασιακό χώρο και το συνδικαλισμό, αλλά και στο χώρο της δημόσιας υγείας με τη δημιουργία του θεσμού του Ε.Σ.Υ.

Μια σειρά οικονομικών μέτρων, όπως η χορήγηση της αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής (Α.Τ.Α.) και η σημαντική αύξηση των κατώτερων συντάξεων που απευθύνονταν στα χαμηλόμισθα στρώματα, απλώς υπογράμμιζαν το "σοσιαλιστικό" χαρακτήρα του κόμματος. Ωστόσο, η συνολική οικονομική στρατηγική του ΠΑ.ΣΟ.Κ. που εκφράστηκε μέσα από μια σειρά πειραματισμών, παρότι δημοφιλής αρχικά, οδήγησε σε οικονομική στασιμότητα, πληθωρισμό και αύξηση των ελλειμμάτων.