Το γλωσσικό ζήτημα είναι στο επίκεντρο της ελληνικής πνευματικής ζωής ήδη από την τελευταία εικοσαετία του 19ου αιώνα.

Ηγετική μορφή του κινήματος του δημοτικισμού αναδείχθηκε ο Γιάννης Ψυχάρης, ενώ Το Ταξίδι μου έγινε το μανιφέστο του δημοτικισμού και σταθμός στο γλωσσικό ζήτημα, καθώς και αφετηρία της γέννεσης μιας λογοτεχνίας βασισμένης στη λαϊκή γλώσσα, που θα καλλιεργηθεί ακριβώς από την αρχή της περιόδου που εξετάζουμε και μετά. Κεντρικό ιδεολογικό ζήτημα σε αυτή την περιόδο είναι η γλώσσα, δηλαδή ο αγώνας για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας, αίτημα που τώρα θα συνοδοιπορήσει με αιτήματα εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και οι αντιδράσεις σε αυτόν από τις συντηρητικές δυνάμεις της κοινωνίας.

Μια σειρά από εκδηλώσεις εκφράζει αυτά τα χρόνια τη βούληση να διεκδικηθεί το δικαίωμα του νέου Ελληνισμού "να μιλεί στην γλώσα του", προκαλώντας τις αντιδραστικές δυνάμεις που διαφωνούν. Η πρόοδος του γλωσσικού ζητήματος ανησύχησε τους συντηρητικούς. Οχλοκρατικές εκδηλώσεις που κατέληξαν σε αιματηρά γεγονότα σημειώνονται στην αρχή της περιόδου. Τo 1901 ιδρύεται ο Νουμάς, γύρω από τον οποίο ενώνονται παλιοί και νέοι με το κοινό σύνθημα της εθνικής γλώσσας. Το γλωσσικό είναι αναπόσπαστα συνδεμένο με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Το 1902 εκδίδονται σε τόμο με κοινό τίτλο Το γλωσσικόν ζήτημα κ' η εκπαιδευτική μας αναγέννησις, διάφορα άρθρα του δημοτικιστή γιατρού από την Πόλη Φώτη Φωτιάδη, που είχαν δημοσιευτεί λίγα χρόνια πριν σε εφημερίδα της Πόλης και που συνέδεσαν οριστικά το γλωσσικό και το εκπαιδευτικό ζήτημα και καταδείκνυαν την αναγκαιότητα μιας γλωσσοεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης ως μέσου ανασυγκρότησης, ανάπτυξης, προκοπής και εθνικής ολοκλήρωσης του Ελληνισμού.