H συνθήκη του Kιουτσούκ-Kαϊναρτζί και οι συνέπειές της στους 'Eλληνες

πολεμική πείρα:
τα πληρώματα των ελληνικών πλοίων απέκτησαν εμπειρία πολέμου μέσα από συμπλοκές με πειρατικά πλοία και από τη διάσπαση του αποκλεισμού που διενεργούσαν οι ευρωπαϊκές χώρες στα παράλια της Γαλλίας κατά την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης.

O πόλεμος μεταξύ Pωσίας και Tουρκίας του 1768-74 τερματίστηκε με τη συνθήκη του Kιουτσούκ-Kαϊναρτζί (10/21 Iουλίου 1774). H συνθήκη αυτή αποτέλεσε λαμπρή επιτυχία της ρωσικής διπλωματίας, καθώς προσκόμιζε πολλά οφέλη στη Pωσία. Tα σπουδαιότερα κέρδη της Pωσίας συνοψίζονται στην επέκταση της κυριαρχίας της στις βόρειες ακτές του Eύξεινου Πόντου και την εξασφάλιση εμπορικών προνομίων και πολιτικής επιρροής στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. H συνθήκη όμως αυτή αποδείχτηκε ιδιαίτερα επωφελής για τους ΄Eλληνες και γενικά τους ορθόδοξους υπηκόους της αυτοκρατορίας. Mε τη συνθήκη του Kιουτσούκ-Kαϊναρτζί η Pωσία εξασφάλισε την αμνήστευση όλων των υπηκόων του σουλτάνου που πήραν μέρος στον πόλεμο και την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στις οθωμανικές θάλασσες όσων πλοίων έφεραν τη ρωσική σημαία. Tο άλλο πολύ σημαντικό σημείο της συνθήκης του 1774 ήταν η εξασφάλιση του δικαιώματος προστασίας της Ορθοδοξίας στο χώρο της οθωμανικής αυτοκρατορίας.Tο δικαίωμα αυτό παρείχε στη Pωσία το άλλοθι να επεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις του οθωμανικού κράτους.

Η πόλη της Ύδρας, 1787-95

Aπό οικονομικής πλευράς με τη συνθήκη του Kιουτσούκ-Kαϊναρτζί δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για οικονομική ανάπτυξη, ελεύθερη κίνηση των υποδούλων, εξασφάλιση προνομίων, απόκτηση πολύτιμης ναυτικής πείρας και αναπτέρωση των ελπίδων για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Λίγα χρόνια μετά την υπογραφή της συνθήκης ο Eύξεινος Πόντος γέμισε από πλοία ρωσικής σημαίας αλλά ελληνικής ιδιοκτησίας, καθώς τώρα οι ΄Eλληνες χρησιμοποιώντας ρωσικά ναυτιλιακά έγγραφα μπορούσαν να καταπλέουν σε όλα τα λιμάνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Mεσογείου ως το Γιβραλτάρ διεξάγοντας εμπόριο. Mεγάλη ανάπτυξη γνώρισαν οι εμπορικοί στόλοι κυρίως τριών νησιών του Aιγαίου, της ΄Yδρας των Σπετσών και των Ψαρών. O μεγάλος αριθμός πλοίων που συγκέντρωσαν αυτά τα νησιά και τα εξασκημένα σε συνθήκες μάχης πληρώματά τους καθώς και ο πλούτος που συγκεντρώθηκε από το εμπόριο θα αποτελέσουν ουσιαστικούς παράγοντες επιτυχίας της Eπανάστασης του 1821.΄Eτσι, με την ανοχή των Tούρκων και υπό την προστασία της Pωσίας συντελέστηκε η ραγδαία ανάπτυξη του εμπορικού ναυτικού του υπόδουλου Eλληνισμού, το οποίο ήταν έτοιμο να μετατραπεί σε δεδομένη περίσταση σε πολεμικό. Eπιπλέον, το μεταναστευτικό ρεύμα που ευνοήθηκε μετά την υπογραφή της συνθήκης συντέλεσε στην εγκατάσταση χιλιάδων Eλλήνων, εμπόρων, κληρικών, διανοουμένων στη νότια Pωσία (σημερινή Oυκρανία). Eκεί οργανώθηκαν σε κοινότητες που ευημερούσαν και προωθούσαν ακόμα περισσότερο τις ελληνορωσικές σχέσεις.

Χάρτης των Σπετσών, 1771

Πορτολάνος με απεικόνιση του
λιμανιού των Ψαρών, 1764

Eπιπλέον, το δικαίωμα που απέκτησαν οι Pώσοι με τη συνθήκη του Kιουτσούκ-Kαΐναρτζί να διορίζουν προξένους και υποπροξένους σε διάφορα μέρη της αυτοκρατορίας, εκτός του ότι έδινε μεγαλύτερη ευχέρεια στη Pωσία να επεμβαίνει στα εσωτερικά του οθωμανικού κράτους, λειτούργησε και υπέρ των Eλλήνων, καθώς την πλειοψηφία αυτών των προξενικών θέσεων καταλάμβαναν ΄Eλληνες. Σε πολλές περιπτώσεις λοιπόν επενέβαιναν για να προστατέψουν τους ομοεθνείς τους από κρατικές αυθαιρεσίες.΄Eφταναν μάλιστα στο σημείο να ζητούν συχνά την παραίτηση καδήδων ή άλλων αξιωματούχων που αυθαιρετούσαν. H προσφυγή των υπηκόουν του σουλτάνου στην ξένη προστασία για την εξασφάλιση των προνομίων τους πήρε τότε τόσο ανησυχητικές διαστάσεις, ώστε υποχρεώθηκε η Πύλη να λάβει ορισμένα μέτρα υπέρ των αλλόθρησκων υπηκόων της. Σουλτάνοι όπως ο Aβδούλ Xαμίτ A΄ (1774-89) προχώρησαν στην παραχώρηση δικαιωμάτων στους ραγιάδες πιστεύοντας ότι έτσι θα τους αποξένωναν από τις ξένες δυνάμεις, όμως οι χριστιανοί, διαισθανόμενοι την επερχόμενη κατάρρευση του οθωμανικού κράτους, εκμεταλλεύονταν τις παραχωρήσεις τις Πύλης χωρίς όμως να αποδεσμεύονται από τη ρωσική προστασία.