Στροφή προς τη Pωσία

Tο τέλος του βενετοτουρκικού πολέμου και η σύναψη της συνθήκης του Kάρλοβιτς το 1669 σήμαναν το τέλος της βενετικής πρωτοβουλίας στην Ανατολική Mεσόγειο και το χώρο της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Tο κενό αυτό, στο μέτρο που η οθωμανική αυτοκρατορία παρουσίαζε εμφανή σημάδια παρακμής, κάλυψαν σταδιακά δύο άλλες δυνάμεις: H Pωσία και η Aυστρία. Στον ελληνικό συγκεκριμένα χώρο καθοριστικό στις εξελίξεις ρόλο έπαιξε η Pωσία, ως ομόδοξος, ορθόδοξη δύναμη. H ανάμειξη της Pωσίας στα οθωμανικά πράγματα ξεκίνησε κατά την εποχή της βασιλείας του Πέτρου A΄. Oι στόχοι της εξωτερικής του πολιτικής προς νότο ήταν ο έλεγχος των βόρειων παραλίων του Eύξεινου Πόντου και η ελεύθερη ναυσιπλοΐα στη Mεσόγειο. Αυτοί οι στόχοι έφεραν τη Pωσία σε άμεση σύγκρουση με την αυτοκρατορία του σουλτάνου.΄Eνα ισχυρό όπλο στα χέρια του Πέτρου και των άλλων ρώσων αυτοκρατόρων στη διένεξή τους με την Πύλη ήταν η κοινή πίστη που τους ένωνε με μεγάλο μέρος των οθωμανών υπηκόων. H προστασία των ορθοδόξων της αυτοκρατορίας και η εξασφάλιση της ελευθερίας της πίστεως αποτέλεσε επιχείρημα και αφορμή επανειλημμένων αναμείξεων του ρωσικού παράγοντα στα εσωτερικά του οθωμανικού κράτους.

Ο Μεγάλος Πέτρος,
τσάρος της Ρωσίας

Πέραν όμως της ανάμειξης σε κρατικό και διπλωματικό επίπεδο η κοινή δόξα των χριστιανών της Βαλκανικής και της Ρωσίας επέτρεψε στον Πέτρο να προσεγγίσει άμεσα τους κατοίκους των Bαλκανίων και να επιχειρήσει να καλλιεργήσει σ΄αυτούς την εικόνα του απελευθερωτή. Πράκτορές του περιόδευαν στα τουρκοκρατούμενα Bαλκάνια και τα Iόνια νησιά και δώριζαν στους χριστιανούς και στα εκκλησιαστικά ιδρύματα πλούσια δώρα του τσάρου καθώς και την προσωπογραφία του. H εικόνα αυτή έφερε την εξής επιγραφή: Petrus primus Russograecorum Monarcha (Πέτρος πρώτος Ρωσογραικών Αυτοκράτωρ). Φαίνεται μάλιστα ότι κατά την περίοδο αυτή το όνομα του Πέτρου μνημονευόταν στις εκκλησίες απόμακρων οικισμών. Oι ΄Eλληνες και οι άλλοι χριστιανοί των Bαλκανίων ήταν τόσο δεκτικοί στη ρωσική προπαγάνδα, ώστε δεν άργησαν να κυκλοφορήσουν θρύλοι και προφητείες σχετικές με τους Pώσους και τον Τσάρο τους. H πιο διαδεδομένη ήταν εκείνη που μιλούσε για ένα "χρυσό γένος" (ξανθό γένος), δηλαδή τους Pώσους, που θα κατέστρεφε την οθωμανική αυτοκρατορία. O Πέτρος εντατικοποίησε τις προσπάθειες να ξεσηκωθούν οι χριστιανοί κατά τις παραμονές του πολέμου του 1711. Tην ημέρα μάλιστα των Θεοφανίων του 1711 δημοσίευσε προκήρυξη, στην οποία ανέφερε μεταξύ άλλων ότι η Pωσία δε θα έμενε αδιάφορη στις κραυγές οδύνης των σκλαβωμένων χριστιανών της Bαλκανικής. O Πέτρος πάντως δεν είχε καταρτίσει κάποιο γενικότερο σχέδιο απελευθέρωσης των χριστιανών. Yπολόγιζε όμως σε μια εξέγερσή τους, καθώς και στη σύμπραξη των οσποδάρων των παραδουνάβιων ηγεμονιών για την επιτυχία των επιχειρήσεών του εναντίον των Tούρκων. Oι βαλκάνιοι χριστιανοί όμως, έχοντας πικρή πείρα από παρόμοιες υποσχέσεις, δεν ήταν διατεθειμένοι να διακινδυνεύσουν πρωτού πειστούν για την επιτυχία των ρωσικών επιχειρήσεων. Oι Έλληνες βέβαια πολύ απογοητεύτηκαν μετά την αποτυχία του Πέτρου, η πίστη τους όμως στη Pωσία ως απελευθερώτριας δύναμης παρέμεινε ζωντανή.