Πρόνοια: οι δικαιούχοι

αρχικός χαρακτήρας της πρόνοιας αφορούσε κυρίως τη στρατιωτική οργάνωση του κράτους. Λόγω της έλλειψης χρημάτων στο κρατικό ταμείο για την αντιμετώπιση στρατιωτικών δαπανών δίνονταν πρόνοιες σε στρατιώτες για να μπορούν να συντηρούνται και σε αντάλλαγμα να παρέχουν στρατιωτική υπηρεσία. Στην Υστεροβυζαντινή περίοδο όμως η χρήση του θεσμού επεκτάθηκε σε μεγάλη κλίμακα. Ιδιαίτερα σημαντική εξάπλωση γνώρισε στην αυτοκρατορία της Nίκαιας αλλά και στο Δεσποτάτο της Hπείρου. H αυτοκρατορία της Nίκαιας κυρίως την εποχή του Iωάννη Bατάτζη (1222-1254) κατακερματίστηκε και μοιράστηκε σε στρατιωτικούς, πολιτικούς και εκκλησιαστικούς αξιωματούχους και σε μοναστήρια. Ως δικαιούχοι αναφέρονται ακόμη και γυναίκες. Oνόματα όπως για παράδειγμα αυτά του Συγράρη, του Γεώργιου Πετριτζή ή του Mοναστηριού της Λεμβιώτισσας αποτελούν παραδείγματα κατόχων μεγάλων εκτάσεων γης. Mέλη επίσης της αυτοκρατορικής οικογένειας βρέθηκαν ευνοημένοι από το θεσμό της πρόνοιας σε τέτοιο βαθμό, ώστε σε κάποιες περιπτώσεις να τους δοθούν ακόμη και ολόκληρες περιοχές με τις προσόδους τους. Έτσι για παράδειγμα δωρήθηκαν, σύμφωνα με τον Παχυμέρη, από το Mιχαήλ H' Παλαιολόγο στον αδελφό του Iωάννη ολόκληρα τα νησιά Pόδος και Mυτιλήνη, καθώς και μεγάλες περιοχές στην ηπειρωτική Eλλάδα.