Στην περίοδο 867-1081, σημειώθηκε η αρχή μιας αλλαγής στο εξωτερικό βυζαντινό εμπόριο με καθοριστικές επιπτώσεις για το μέλλον του. Πρόκειται για το πέρασμα, σταδιακά από το 10ο αιώνα, του εξωτερικού εμπορίου της αυτοκρατορίας σε ξένα χέρια. Πρώτοι οι Ρώσοι απέκτησαν το δικαίωμα να μεταφέρουν τα προϊόντα του Βορρά στην Κωνσταντινούπολη. Με διαδοχικές συνθήκες κατόρθωσαν να το κατοχυρώσουν, αχρηστεύοντας έτσι το βυζαντινό στόλο της Μαύρης Θάλασσας. Tην ίδια εποχή άρχισαν να αναπτύσσονται ως διεθνή εμπορικά κέντρα κάποιες ναυτικές πόλεις στην Ιταλία. Το Αμάλφι, η Βενετία, η Πίζα και η Γένοβα επωφελήθηκαν από τη γενική ειρήνευση του μεσογειακού χώρου και την αύξηση του πλούτου στη δυτική Ευρώπη, και άρχισαν να μεταφέρουν όλο και περισσότερα αγαθά από την ανατολική Μεσόγειο στη Δύση. Κάποιοι ιταλοί έμποροι άρχισαν να αποκτούν σταθμούς στο βυζαντινό κράτος. Στην Κωνσταντινούπολη το 10ο αιώνα υπήρχε μόνιμος εμπορικός αντιπρόσωπος του Αμαλφιού και μια εμπορική αποικία Αμαλφινών, ενώ στη συνέχεια εμφανίστηκε εκεί εμπορική αντιπροσωπεία και των υπόλοιπων πόλεων.