Οι φρατρίες περιελάμβαναν αδελφά γένη. Άλλωστε η λέξη φράτωρφράτηρ στη δωρική της εκδοχή- είναι κοινή στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες και δηλώνει τον αδερφό. Αλλά το γένος και η φρατρία συχνά αλληλοκαλύπτονταν και θα ήταν υπερβολικά απλουστευτικό να θεωρήσουμε το πρώτο ως απλή υποδιαίρεση της δεύτερης. Οι φρατρίες βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στην κοινή λατρεία σε τοπικά ιερά. Στη Δεκέλεια, για παράδειγμα, υπήρχε ιερό των Δημοτιωνιδών, οι οποίοι εμφανίζονται τόσο ως γένος, όσο και ως φρατρία. Από το ιερό αυτό προέρχεται μία επιγραφή με τους ιδιαίτερους νόμους της φρατρίας. Στη Μυρρινούντα υπήρχε ιερό των Δυαλέων. H φρατρία Μεδοντίς συνδεόταν με το δήμο του Γαργητού, ενώ η Θυμαίτις με τον ομώνυμό της δήμο. Στα τοπικά ιερά λατρεύονταν κυρίως ο Δίας Φράτριος και η Αθηνά Φρατρία, κάποτε και τοπικοί ήρωες.


Μέχρι την εποχή του Κλεισθένη, οι φρατρίες είχαν εκτός από θρησκευτικές και πολιτικές αρμοδιότητες. Τουλάχιστον στην εποχή του Δράκοντα κάθε Αθηναίος ανήκε σε μια φρατρία, όπως συνάγεται από το ρόλο που ο νομοθέτης τής αποδίδει σε περίπτωση ανθρωποκτονίας. Yπήρχαν τρεις φρατρίες για κάθε μία φυλή, ήταν δηλαδή συνολικά δώδεκα. Προς το τέλος της Αρχαϊκής περιόδου μειώθηκε σταδιακά η σημασία τους και μετατράπηκαν σε απλές ενώσεις φρατόρων με κοινό ιερό και γιορτές, όπως τα Απατούρια. H γιορτή αυτή, που γιορταζόταν κατά το μήνα Πυανεψιώνα (αντίστοιχο περίπου με το Σεπτέμβριο) είχε -και συνέχισε να έχει ακόμα και στην Κλασική περίοδο- θεμελιώδη ρόλο για την απόκτηση της ιδιότητας του αθηναίου πολίτη. Την τρίτη ημέρα της γιορτής, που λεγόταν Κουρεότις, παρουσιάζονταν επίσημα στη φρατρία τα νέα μέλη της. Στο γραμματείο καταγράφονταν όλα τα αγόρια που είχαν γεννηθεί μετά τα προηγούμενα Απατούρια και παρουσιάζονταν για δεύτερη φορά οι έφηβοι στην ηλικία των δεκαοκτώ ετών, ώστε να αποκτήσουν δικαιώματα πλήρους μέλους. Τα υιοθετημένα παιδιά (εισποιητοί) επίσης παρουσιάζονταν στη φρατρία.

Το γεγονός αυτό αποτελούσε τη σημαντικότερη απόδειξη σε δικαστικές αντιπαραθέσεις ή αμφισβητήσεις του δικαιώματος του πολίτη και η μαρτυρία των φρατόρων ισοδυναμούσε με "πιστοποιητικό γεννήσεως". Για τις γυναίκες τα πράγματα ήταν αρκετά διαφορετικά, αλλά φαίνεται πως και οι κόρες συνδέονταν κοινωνικά με τη φρατρία του πατέρα τους. Ανάμεσα στις λειτουργίες της φρατρίας ήταν και η αναγνώριση των γάμων και των κληρονομικών δικαιωμάτων.

Ο Κλεισθένης διατήρησε τον ίδιο αριθμό φρατριών και για τις δέκα φυλές. Η μεταρρύθμισή του δεν απέβλεπε στην κατάργηση της φρατρίας και του γένους, αλλά στον αποκλεισμό τους από το πολιτικό σύστημα. Γι' αυτό και δεν έθιξε την κοινωνική και θρησκευτική σημασία τους. Η συμμετοχή σε φρατρία δεν ήταν πλέον απαραίτητη, για να έχει κανείς πολιτικά δικαιώματα, όμως οι φρατρίες συνέχισαν να διατηρούν τους δικούς τους καταλόγους, παράλληλα με εκείνους των δήμων (Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία 42.1). Συνέχισαν επίσης να έχουν ιδιοκτησία, καθώς και το δικαίωμα να ενάγουν στα δικαστήρια.

Φρατρίες υπήρχαν και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, όπως στην Αίγινα, στην Κόρινθο, στη Θήβα και στους Δελφούς, από όπου μάλιστα σώζεται σε επιγραφή ο κανονισμός της φρατρίας των Λαβυαδών. Oι Δωριείς αποκαλούσαν συνήθως τη φρατρία πάτρα, με μόνη εξαίρεση την Κρήτη όπου ο αντίστοιχος θεσμός ονομαζόταν εταιρεία.


| εισαγωγή | δομές | δίκαιο | αξίες | Αρχαϊκή Περίοδος

Σημείωση: Επιλέγοντας τις εικόνες θα δείτε μια σύντομη περιγραφή.