 |
| Η σύνθεση και η μετάδοση ποιημάτων στο χρόνο δεν προϋποθέτει τη γνώση
της γραφής. Στα ομηρικά ποιήματα τυπικές και επαναλαμβανόμενες λεκτικές
φόρμουλες και μετρικές παραδοχές φανερώνουν ότι πρόκειται για το τελικό
προϊόν μίας μακράς προφορικής επεξεργασίας. Οι γλωσσικές και μετρικές ιδιαιτερότητες
ανάγονται στη μυκηναϊκή παράδοση και ίσως ακόμα παλαιότερα. Η παράδοση αυτή
φαίνεται πως ήταν εντονότερη στη Θεσσαλία, τη Λέσβο και την απέναντι αιολική
ακτή, πριν υιοθετηθεί από τους Ίωνες της Μικράς Ασίας και επιστρέψει στην
κυρίως Ελλάδα μέσω της Εύβοιας ή της Αττικής. |
 Οι
δακτυλικοί
εξάμετροι στίχοι -στους οποίους έχουν συντεθεί τα ομηρικά
έπη- αποτελούνται σε μεγάλο μέρος από λογότυπους που μπορεί να διατηρήθηκαν
προφορικά ίσως και για μία χιλιετία, πριν καταλήξουν στην οριστική τους
μορφή. Με τον όρο "λογότυπος" εννοούμε μία τυποποιημένη φράση. Η απλούστερη
και συνηθέστερη μορφή του είναι η σύνταξη του ίδιου ουσιαστικού με ένα ή
δύο μόνο συγκεκριμένα επίθετα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο λογότυπος
"ροδοδάχτυλη και πουρνογέννητη αυγή". Η χρήση των λογοτύπων επιτρέπει όχι
ακριβώς την απομνημόνευση ενός ποιήματος, αλλά την εκ νέου κάθε φορά σύνθεσή
του. |
| Στα ομηρικά ποιήματα η γλώσσα είναι μείξη αιολικών και ιωνικών στοιχείων.
Ορισμένοι λεκτικοί τύποι φαίνεται να απηχούν μία αρχαιότερη γλωσσική παράδοση
από εκείνη της εποχής που τοποθετείται θεωρητικά η καταγραφή τους. Το ίδιο
συμβαίνει και με τον υλικό κόσμο που περιγράφουν. Τόσο στην Ιλιάδα
όσο και στην Οδύσσεια αναφέρονται
αντικείμενα και έθιμα που σίγουρα δεν υφίσταντο πια την εποχή που εμφανίστηκε
η γραφή στην Ελλάδα, όπως τα μεγάλα ασημοστόλιστα ξίφη και τα κράνη από
δόντια αγριόχοιρου. Στη σύγχρονη έρευνα επικρατεί η άποψη ότι ορισμένοι
από τους ήρωες αυτών των επών -όπως ο Οδυσσέας, ο Τεύκρος και ο Αίαντας-
αναφέρονταν ήδη σε μυκηναϊκά ποιήματα. Ο ανθρώπινος τύπος βέβαια που αντιπροσωπεύει
ο Οδυσσέας στην Ιλιάδα είναι εντελώς καινούργιος. Αντίθετα, κάποιοι άλλοι
ήρωες -μεταξύ των οποίων ο Νέστορας, ο Αγαμέμνονας και ο Αχιλλέας- υπεισήλθαν
στην αιολική φάση επεξεργασίας των επών και συμπίπτουν χρονικά με την καταστροφή
της πόλης που συμβατικά ονομάζεται Τροία VIIα (γύρω στο 1200 π.Χ.). Η πόλη
αυτή, που την ανέσκαψε -αν και δεν την αναγνώρισε- ο Σλήμαν, θεωρείται το
θέατρο των γεγονότων από τα οποία εμπνέεται η Ιλιάδα. |
| Στον Όμηρο έχουν αποδοθεί ήδη από την αρχαιότητα και άλλα έπη -τα Κύκλια-
από τα οποία σώζονται οι επιτομές
και σκόρπιοι στίχοι, καθώς και μερικοί ύμνοι.
Τα έργα αυτά παρουσιάζουν μεγάλες διαφοροποιήσεις τόσο από τα δύο μεγάλα
έπη όσο και μεταξύ τους και ανήκουν μάλλον σε μεταγενέστερη εποχή. |