Ελάχιστα αρχιτεκτονικά λείψανα έχουν σωθεί από τους οικισμούς και τα ιερά των Σκοτεινών Χρόνων. Λίγο καλύτερη εμφανίζεται η κατάσταση στα νεκροταφεία τα οποία μας επιτρέπουν να συνάγουμε κάποιες πληροφορίες για το μέγεθος, την οργάνωση και τις επαφές του οικισμού στον οποίο ανήκαν. Με βάση τα στοιχεία αυτά πρέπει να υποθέσουμε ότι τον 11ο και το 10ο αιώνα π.Χ. σημαντικά κέντρα ήταν η Αθήνα, το 'Aργος, το Λευκαντί, η Ιωλκός, η Κνωσός και η Ιαλυσός.


Περισσότερες πληροφορίες διαθέτουμε από τα τέλη του 9ου αιώνα π.Χ. και έπειτα. Οι τοίχοι των σπιτιών κατασκευάζονταν από άψητες πλίνθους πάνω σε λίθινα θεμέλια και σπανιότερα από μικρούς ακατέργαστους λίθους χωρίς συνδετικό υλικό. Οι στέγες, συνήθως δίριχτες είχαν ξύλινο σκελετό και καλύπτονταν με ξερά χόρτα. Το σχήμα των σπιτιών στην αρχή ήταν ωοειδές ή αψιδωτό και εξαιρετικά σπάνια κυκλικό. Οι τύποι αυτοί όμως δεν μπορούσαν να συνδυαστούν εύκολα σε πολεοδομικούς σχηματισμούς και επιπλέον πρόσφεραν λιγότερο εκμεταλλεύσιμο χώρο. Έτσι από τον 8ο αιώνα π.Χ. επικράτησε το ορθογώνιο σχήμα.

Χτιστά έδρανα περιέτρεχαν τους εσωτερικούς τοίχους των σπιτιών και χρησίμευαν για καθίσματα και για κρεβάτια. Ο αερισμός γινόταν κυρίως από την πόρτα, ενώ τα παράθυρα ήταν σχετικά σπάνια. Συνήθως σε μία άκρη του σπιτιού υπήρχαν μικρές εστίες που χρησιμοποιούνταν για το μαγείρεμα και τη θέρμανση. Το νερό συγκεντρωνόταν σε μεγάλα πήλινα αγγεία, τα οποία μπορούσαν να χρησιμεύουν και για την αποθήκευση τροφίμων. Αν κρίνουμε από τις παραστάσεις σε αγγεία, οπωσδήποτε θα υπήρχαν και κάποια ξύλινα έπιπλα.

Όσον αφορά τον πολεοδομικό σχεδιασμό δε φαίνεται να ακολουθούνταν κάποιο πλάνο, αν και μερικές φορές ένα μεγαλύτερο σπίτι δεσπόζει στο κέντρο του οικισμού και θεωρείται συνήθως η κατοικία του τοπικού άρχοντα. Στη Γεωμετρική περίοδο διαμορφώθηκαν οι θεσμοί εκείνοι που οδήγησαν στη δημιουργία της πόλης-κράτους. Υπήρξε λοιπόν η ανάγκη για έναν ανοιχτό χώρο -πλατεία ή αγορά- για τις συναθροίσεις των πολιτών. Τέτοιοι χώροι έχουν εντοπιστεί κυρίως στο Αιγαίο: στη Ζαγορά της 'Aνδρου, στο Εμποριό της Χίου, στις Κουκουναριές της Πάρου και στη Δρήρο της Κρήτης.

Καλύτερα διατηρημένοι είναι κατά κανόνα οι οικισμοί που εγκαταλείφθηκαν ή μετακινήθηκαν μετά τη Γεωμετρική περίοδο, αφού δε διαταράχτηκαν από κατοπινές οικοδομικές επεμβάσεις. Στην Πελοπόννησο χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις στα Νιχώρια της Μεσσηνίας και στην Ασίνη της Αργολίδας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο οικισμός στο Καρφί της Κρήτης, αφού φανερώνει συνεχή κατοίκηση από τα υπομινωικά χρόνια μέχρι και την Πρωτογεωμετρική περίοδο. Στη Σμύρνη εντοπίστηκε ένα τμήμα από το οχυρωματικό τείχος από τον 9ο και τον 8ο αιώνα π.Χ., του οποίου όμως η επιμελημένη και επιβλητική κατασκευή ξαφνιάζει σε σχέση με τα ταπεινά σπίτια του οικισμού. Δύο άλλοι σημαντικοί οικισμοί στο Αιγαίο είναι της Ζαγοράς στην 'Aνδρο και του Εμποριού στη Χίο. Στον πρώτο τα σπίτια έχουν χτιστεί σε συστάδες και προστατεύονται από οχυρωματικό τείχος, ενώ στο δεύτερο εμφανίζονται απομονωμένα το ένα από το άλλο και η μόνη οχυρή θέση είναι η ακρόπολη.

| Λογοτεχνία | Τέχνες | Θρησκεία | Γεωμετρική περίοδος

Σημείωση: Επιλέγοντας τις εικόνες θα δείτε μια σύντομη περιγραφή.