Με τον όρο κεραμική χαρακτηρίζουμε αποκλειστικά τα πήλινα ψημένα αγγεία. Ο εύπλαστος πηλός (υγρό αργιλώδες χώμα) απασχόλησε τον άνθρωπο τουλάχιστον από την Ανώτερη Παλαιολιθική (μάζες άψητου πηλού στο σπήλαιο της Θεόπετρας Θεσσαλίας). Οι προσπάθειές του να σταθεροποιήσει τη μορφή των σκευών που κατασκεύαζε από πηλό συνδέονται με την πυροτεχνολογία (ψήσιμο στη φωτιά), είναι μακροχρόνιες και ευοδώνονται στη διάρκεια της Νεολιθικής εποχής, αρχικά στην Εγγύς Ανατολή (αρχές 7ης χιλιετίας π.Χ.) και στη συνέχεια στην περιοχή του Αιγαίου (τέλη 7ης χιλιετίας π.Χ.).

Κατά τις πρώτες φάσεις της Νεολιθικής χρησιμοποιούνται σκεύη από δέρμα, ξύλο, λίθο, ψάθα αλλά και από άψητο πηλό, γι' αυτό και οι φάσεις αυτές χαρακτηρίζονται με τον όρο Ακεραμική ή Προκεραμική Νεολιθική. Τα ίχνη των άψητων αυτών αγγείων είναι πενιχρά.
Από την Αρχαιότερη Νεολιθική εμφανίζονται τα πρώτα θαυμαστά δείγματα κεραμικών χειροποίητων αγγείων, μονόχρωμων ή στιλβωμένων, με εγχάρακτη, εμπίεστη αλλά και γραπτή διακόσμηση. Τα καλύτερα δείγματα γραπτής διακόσμησης προέρχονται όμως από τη Μέση Νεολιθική περίοδο. Μεγάλη ποικιλία κεραμικών ρυθμών, μονόχρωμων (γκρίζων, μαύρων) και γραπτών (π.χ. μαύρο χρώμα σε κόκκινη στιλβωμένη επιφάνεια) παρατηρείται ιδιαίτερα στη Θεσσαλία κατά τη Νεότερη Νεολιθική. Οι ρυθμοί αυτοί χαρακτηρίζουν διαφορετικές χρονικές στιγμές της μακράς αυτής περιόδου και επιβάλλουν, για σωστότερη μελέτη, τη διαίρεσή της σε μεγαλύτερες (Νεότερη Νεολιθική Ι και Νεότερη Νεολιθική ΙΙ) και μικρότερες φάσεις (π.χ. Τσαγγλί-Λάρισα, Κλασικό Διμήνι). Η κεραμική παραγωγή της Τελικής Νεολιθικής αποπνέει την τεχνογνωσία που κληροδοτήθηκε από τις προηγούμενες περιόδους.


Η κεραμική τέχνη είναι πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία που προϋποθέτει γνώσεις σε όλα της τα στάδια: επιλογή κατάλληλου πηλού, καθαρισμός (με το χέρι ή με κόσκινο) και ζύμωμα του πηλού με ή χωρίς προσμίξεις, πλάσιμο του αγγείου, στέγνωμα, επεξεργασία-διακόσμηση της επιφάνειας και ψήσιμο σε θερμοκρασία μέχρι 850-900o C. Παράγεται σε τοπικό επίπεδο, όπως δείχνει το εργαστήριο κεραμικής στο Σέσκλο και ο κεραμικός κλίβανος στο Διμήνι του Βόλου. Χρησιμοποιείται για την προετοιμασία (μαγειρικά σκεύη), την κατανάλωση (πιάτα-φιάλες, κουτάλια, κύπελλα) και την αποθήκευση (πιθάρια) της τροφής. Από τη Μέση Νεολιθική μερικά είδη γραπτής κεραμικής απαντούν σε μερικά μόνο νοικοκυριά (π.χ. Σέσκλο) ή αποτελούν ανταλλάξιμα προϊόντα.

Η κεραμική αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της καθημερινής ζωής του νεολιθικού ανθρώπου. Είναι εύθραυστη, γι' αυτό και η διάρκεια χρήσης της είναι περιορισμένη. Σπάει σε μικρά κομμάτια (όστρακα) που δεν ξαναχρησιμοποιούνται, για τούτο και αντιπροσωπεύει αποκλειστικά και μόνο τη χρονική περίοδο που κατασκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε. Αποτελεί σε κάθε ανασκαφή την πολυπληθέστερη κατηγορία ευρημάτων και είναι ο πλέον αξιόπιστος εκπρόσωπος της εποχής του στα χέρια των αρχαιολόγων. Είναι το πολιτιστικό στοιχείο στο οποίο αντανακλώνται οι οικονομικές, κοινωνικές και πνευματικές παράμετροι των κοινωνιών που το δημιούργησαν.